Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ
Φύσηξεν η νύχτα, σβήσανε τα σπίτια
κι είναι αργά στην ψυχή μου
Δεν ακούει κανένας, όπου κι αν χτυπήσω
η μνήμη με σκοτώνει
Ετσι περιέγραψε ο διάσημος συγγραφέας Χένρι Χέμινγουεϊ στην εφημερίδα «Toronto Star» το ζήτημα της Ανατολικής Θράκης μετά την καταστροφική ήττα στο μικρασιατικό μέτωπο.
Ο Χέμινγουεϊ συγκλονίζεται από την εικόνα των Ελλήνων στρατιωτών που αποχωρούσαν από την Ανατολική Θράκη τον Οκτώβρη του 1922: «Ολη τη μέρα τους έβλεπα να περνούν από μπροστά μου. Κουρασμένοι, βρόμικοι, αξύριστοι, ανεμοδαρμένοι. Και γύρω τους η σιωπή της ξαφνιασμένης Θράκης. Έφευγαν. Χωρίς μπάντες, χωρίς εμβατήρια, χωρίς καν περίθαλψη! (...) Αυτοί οι άντρες ήταν οι σημαιοφόροι της δόξας που πριν λίγο καιρό λεγόταν Ελλάδα. Κι αυτή η εικόνα ήταν το τέλος της δεύτερης πολιορκίας της Τροίας».
Ενα «δύσκολο» θέμα
Το ζήτημα της Ανατολικής Θράκης,
είναι από τα τελευταία «επικίνδυνα» θέματα που σχετίζονται με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας -ως απόρροια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου- και της οριστικής διευθέτησης των διαφορών μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Το ζήτημα αυτό το διαχειρίστηκε ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος και συνδέεται απολύτως αφ' ενός με την ιδιομορφία του χαρακτήρα του και την εσωτερική του κατάρρευση -που επήλθε ως αποτέλεσμα της δολοφονικής απόπειρας στο Σταθμό της Λιόν του Παρισίου, τον Ιούλιο του 1920- και αφ' ετέρου με την παραδοσιακή ξενοδουλεία που χαρακτήριζε το σύνολο των κυρίαρχων ελλαδικών ελίτ.
Η περίπτωση του Ελ. Βενιζέλου είναι εντελώς διαφορετική από την πολιτική της «μικράς πλην εντίμου Ελλάδος» των μοναρχικών του αντιπάλων. Η πολιτική του κινήθηκε στο αντιδιαμετρικό σημείο από την πολιτική του Λαϊκού Κόμματος. Οι αντίπαλοί του, με την προβληματική διαχείριση της μικρασιατικής πρόκλησης, είχαν οδηγήσει στη Μικρασιατική Καταστροφή και στην παράδοση του άμαχου πληθυσμού της Μικράς Ασίας στα κεμαλικά στρατεύματα. Η πολιτική Βενιζέλου, όπως ασκήθηκε από το 1909, είχε επιτρέψει στην Ελλάδα να συμμετάσχει στις ευρύτερες ιστορικές διεργασίες, είτε των Βαλκανικών Πολέμων είτε του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, με ευεργετικά έως τότε αποτελέσματα. Σ' αυτόν οφειλόταν επίσης η προσπάθεια απόκτησης πλήρους ελέγχου του αιγαιακού χώρου με την ενσωμάτωση του Σαντζακίου Σμύρνης, όπως και η ενσωμάτωση και η ένωση με την Ελλάδα του θρακικού χώρου έως την Τσατάλτζα, 40 χλμ. έξω από την Κωνσταντινούπολη (Ιούλιος 1920).
Υβρις χωρίς κάθαρση
Η ειρωνεία όμως με την οποία η Ιστορία αντιμετωπίζει την ανθρώπινη μοίρα εκφράστηκε στη συγκεκριμένη περίπτωση με την παράδοση Ανατολικής Θράκης, Ιμβρου και Τενέδου στους κεμαλικούς, από τους οποίους πριν από δύο χρόνια είχαν απελευθερωθεί.
Ακόμα μέχρι σήμερα διατυπώνεται στις εκδηλώσεις των απογόνων των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη το ερώτημα «Τι θα έπραττε άραγε ο επαναστάτης του Θέρισου, εάν στη θέση Ανατολικής Θράκης, Ιμβρου και Τενέδου βρισκόταν το δικό του γενέθλιο έδαφος;»
Φύσηξεν η νύχτα, σβήσανε τα σπίτια
κι είναι αργά στην ψυχή μου
Δεν ακούει κανένας, όπου κι αν χτυπήσω
η μνήμη με σκοτώνει
(ΕΛΥΤΗΣ)
«Για την Ελλάδα του 1922, η Θράκη ήταν σαν τη μάχη του Μάρνη - εκεί θα παιζόταν και θα κερδιζόταν ξανά το παιχνίδι.
Το θέαμα ήταν συγκλονιστικό.
Όλη η χώρα βρισκόταν μέσα σε πολεμικό πυρετό (...)
Κι ύστερα συνέβη το αναπάντεχο: οι Σύμμαχοι χάρισαν την Ανατολική Θράκη στους Τούρκους και έδωσαν στον Ελληνικό Στρατό προθεσμία τριών ημερών για την εκκένωσή της...»
Ο χάρτης δείχνει την πορεία των προσφύγων μετά την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης. Ετσι περιέγραψε ο διάσημος συγγραφέας Χένρι Χέμινγουεϊ στην εφημερίδα «Toronto Star» το ζήτημα της Ανατολικής Θράκης μετά την καταστροφική ήττα στο μικρασιατικό μέτωπο.
Ο Χέμινγουεϊ συγκλονίζεται από την εικόνα των Ελλήνων στρατιωτών που αποχωρούσαν από την Ανατολική Θράκη τον Οκτώβρη του 1922: «Ολη τη μέρα τους έβλεπα να περνούν από μπροστά μου. Κουρασμένοι, βρόμικοι, αξύριστοι, ανεμοδαρμένοι. Και γύρω τους η σιωπή της ξαφνιασμένης Θράκης. Έφευγαν. Χωρίς μπάντες, χωρίς εμβατήρια, χωρίς καν περίθαλψη! (...) Αυτοί οι άντρες ήταν οι σημαιοφόροι της δόξας που πριν λίγο καιρό λεγόταν Ελλάδα. Κι αυτή η εικόνα ήταν το τέλος της δεύτερης πολιορκίας της Τροίας».
Ενα «δύσκολο» θέμα
Το ζήτημα της Ανατολικής Θράκης,
είναι από τα τελευταία «επικίνδυνα» θέματα που σχετίζονται με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας -ως απόρροια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου- και της οριστικής διευθέτησης των διαφορών μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Το ζήτημα αυτό το διαχειρίστηκε ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος και συνδέεται απολύτως αφ' ενός με την ιδιομορφία του χαρακτήρα του και την εσωτερική του κατάρρευση -που επήλθε ως αποτέλεσμα της δολοφονικής απόπειρας στο Σταθμό της Λιόν του Παρισίου, τον Ιούλιο του 1920- και αφ' ετέρου με την παραδοσιακή ξενοδουλεία που χαρακτήριζε το σύνολο των κυρίαρχων ελλαδικών ελίτ.
Η περίπτωση του Ελ. Βενιζέλου είναι εντελώς διαφορετική από την πολιτική της «μικράς πλην εντίμου Ελλάδος» των μοναρχικών του αντιπάλων. Η πολιτική του κινήθηκε στο αντιδιαμετρικό σημείο από την πολιτική του Λαϊκού Κόμματος. Οι αντίπαλοί του, με την προβληματική διαχείριση της μικρασιατικής πρόκλησης, είχαν οδηγήσει στη Μικρασιατική Καταστροφή και στην παράδοση του άμαχου πληθυσμού της Μικράς Ασίας στα κεμαλικά στρατεύματα. Η πολιτική Βενιζέλου, όπως ασκήθηκε από το 1909, είχε επιτρέψει στην Ελλάδα να συμμετάσχει στις ευρύτερες ιστορικές διεργασίες, είτε των Βαλκανικών Πολέμων είτε του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, με ευεργετικά έως τότε αποτελέσματα. Σ' αυτόν οφειλόταν επίσης η προσπάθεια απόκτησης πλήρους ελέγχου του αιγαιακού χώρου με την ενσωμάτωση του Σαντζακίου Σμύρνης, όπως και η ενσωμάτωση και η ένωση με την Ελλάδα του θρακικού χώρου έως την Τσατάλτζα, 40 χλμ. έξω από την Κωνσταντινούπολη (Ιούλιος 1920).
Υβρις χωρίς κάθαρση
Η ειρωνεία όμως με την οποία η Ιστορία αντιμετωπίζει την ανθρώπινη μοίρα εκφράστηκε στη συγκεκριμένη περίπτωση με την παράδοση Ανατολικής Θράκης, Ιμβρου και Τενέδου στους κεμαλικούς, από τους οποίους πριν από δύο χρόνια είχαν απελευθερωθεί.
Ακόμα μέχρι σήμερα διατυπώνεται στις εκδηλώσεις των απογόνων των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη το ερώτημα «Τι θα έπραττε άραγε ο επαναστάτης του Θέρισου, εάν στη θέση Ανατολικής Θράκης, Ιμβρου και Τενέδου βρισκόταν το δικό του γενέθλιο έδαφος;»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου