ΣΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ Η ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΒΟΛΗ, ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΩΜΑΤΕΡΕΣ… (ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ)

Αντιμέτωπη με νέα… καμπάνα για παραβάσεις στον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων είναι και πάλι η Ελλάδα. Σύμφωνα με την ομάδα δράσης της Κομισιόν στην Αθήνα, αναμένεται η επιβολή προστίμων για τις 396 παράνομες χωματερές που εξακολουθούν να…

λειτουργούν, αλλά και για παλαιότερη καταδικαστική απόφαση σε βάρος της Ελλάδας, που δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

Αυστηρά πρόστιμα, που φτάνουν έως και τα 2 εκατομμύρια ευρώ, και φυλάκιση έως και 5 χρόνια είναι οι ποινές που προβλέπει η ελληνική νομοθεσία για όσους δημάρχους διατηρούν παράνομες χωματερές στα όρια του δήμου τους. Οι ποινές μπορεί να γίνουν ακόμα αυστηρότερες,

εάν από την έρευνα της δικαιοσύνης προκύψει ότι από την παράνομη χωματερή επήλθε ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη. Τις σχετικές διατάξεις προβλέπει ο νόμος 4042 του 2012, που ενσωμάτωσε κοινοτική οδηγία. Μεγάλο μέρος των εσόδων από τα πρόστιμα των δήμων θα πηγαίνουν στο Πράσινο Ταμείο για τη χρηματοδότηση έργων αποκατάστασης των παράνομων αυτών χωματερών.

Μάλιστα, μέσα στους επόμενους δύο μήνες εκτιμούν στο υπουργείο Περιβάλλοντος ότι θα έχει κριθεί τελεσίδικα από το δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η νέα παραπομπή που αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της Ελλάδας, επειδή δεν έχει εφαρμόσει προηγούμενη απόφαση του δικαστηρίου όσον αφορά τους παράνομους χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων. Το 2005 το δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα δεν είχε λάβει επαρκή μέτρα για την παύση λειτουργίας και την αποκατάσταση των παράνομων ΧΥΤΑ – που ήταν εκατοντάδες σε όλη τη χώρα.

Οκτώ χρόνια αργότερα, διαπιστώνοντας ότι δεν σημειώθηκε επαρκής πρόοδος μετά την έκδοση της απόφασης, η επιτροπή παραπέμπει εκ νέου την υπόθεση στο δικαστήριο και, σύμφωνα με την καθιερωμένη πολιτική, προτείνει πρόστιμο από το 2005 μέχρι να γίνει η νέα δίκη, που υπολογίζεται σε 22 έως 28 εκατ. ευρώ, και την επιβολή ημερήσιας χρηματικής ποινής ύψους 71.193 ευρώ για κάθε ημέρα που μεσολαβεί από τη δεύτερη απόφαση του δικαστηρίου μέχρις ότου η Ελλάδα συμμορφωθεί με την απόφαση. Αυτό σημαίνει ότι τα πρόστιμα που αναμένονται από την ΕΕ θα είναι δυσβάστακτα για την Ελλάδα, τη στιγμή που η οικονομική κρίση είναι στα ύψη. Η επιτροπή, πάντως, σημειώνει ότι από την έκδοση της πρώτης απόφασης δικαστηρίου, το 2005, η Ελλάδα σημείωσε πρόοδο με την παύση λειτουργίας και την αποκατάσταση αρκετών παράνομων ΧΥΤΑ και τη δημιουργία κατάλληλου συστήματος διαχείρισης αποβλήτων. Η ΕΕ έχει συγχρηματοδοτήσει τα περισσότερα από τα έργα αυτά.

Οι δεσμεύσεις που δεν τηρήθηκαν

Σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, έως τα τέλη του 2008 έπρεπε να έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας και να έχουν αποκατασταθεί όλοι οι παράνομοι χώροι υγειονομικής ταφής. Η Ελλάδα έλαβε επίσημη προειδοποιητική επιστολή δυνάμει του άρθρου 260 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Απρίλιο του 2009, που υπενθύμιζε στη χώρα τις υποχρεώσεις της. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει η επιτροπή, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία που διαθέτει, εξακολουθούν να λειτουργούν περίπου 78 παράνομοι ΧΥΤΑ, κατά παράβαση της κοινοτικής νομοθεσίας περί αποβλήτων, ενώ 318 βρίσκονται ακόμα σε διαδικασία αποκατάστασης. Η παύση λειτουργίας των παράνομων ΧΥΤΑ καθυστερεί, λόγω της έλλειψης εναλλακτικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων. Η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο, λόγω του επικείμενου κορεσμού του ΧΥΤΑ Φυλής, στον οποίο καταλήγει το 90% των αποβλήτων της Αθήνας και του οποίου η χωρητικότητα θα έχει εξαντληθεί στο τέλος του 2014. Η επιτροπή διευκρινίζει ότι οι οικονομικές κυρώσεις θα μειώνονται με την παύση λειτουργίας και την αποκατάσταση κάθε χώρου υγειονομικής ταφής, υπό τον όρο ότι δεν θα δημιουργούνται νέοι.

ΕΣΠΑ: Έργα ή τα λεφτά μας πίσω

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 396 χωματερές σε όλη τη χώρα, που παραμένουν ανοιχτές. Γι’ αυτές έχουν δοθεί χρήματα από το ΕΣΠΑ προκειμένου να κλείσουν και να αποκατασταθούν. Επίσης, έχουν δοθεί τα χρήματα για να δημιουργηθούν οι καινούριοι ΧΥΤΑ, ώστε να υποδεχτούν τα απόβλητα που δεν θα πηγαίνουν πια στις χωματερές. Στην κατηγορία των ανεξέλεγκτων χώρων διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) εντάσσονται πλέον και οι χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), καθώς έχει λήξει η ημερομηνία λειτουργίας τους. Το σίγουρο είναι πως, αν δεν έχουν τελειώσει τα έργα, τα χρήματα που δόθηκαν γι’ αυτό το σκοπό η επιτροπή θα τα ζητήσει πίσω! Σε αγώνα δρόμου λοιπόν θα πρέπει να επιδοθούν το επόμενο χρονικό διάστημα οι δήμοι, ώστε να αποφύγουν τα πρόστιμα για τη διατήρηση των παράνομων χωματερών. Όπως δηλώνουν στο «Καρφί» δήμαρχοι και τοπικοί φορείς, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, που έχει την αρμοδιότητα για τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων και την κατασκευή των απαιτούμενων έργων, έχει τη δική τους στήριξη, με οικονομικούς πόρους, θεσμικά εργαλεία και μηχανισμούς, με μόνη τους επιδίωξη τη συνεργασία και τη συναντίληψη για την ολοκλήρωση του εθνικού στόχου, την εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης και τη δημιουργία σύγχρονων υποδομών διαχείρισης αποβλήτων. Άλλωστε, το άμεσο κλείσιμο και η ταχεία αποκατάσταση των υφιστάμενων χωματερών θα γλιτώσουν τη χώρα από πρόστιμα και θα αυξήσουν την απορρόφηση κονδυλίων ΕΣΠΑ. Θα συμβάλουν στην προστασία του περιβάλλοντος, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην ανάπτυξη μέσω της εφαρμογής της πρόληψης και της ανακύκλωσης.

Στον… πάτο η ανακύκλωση

Η ευρωπαϊκή οδηγία για τα απορρίμματα προβλέπει ανακύκλωση του 50% των οικιακών απορριμμάτων ως το 2020 και δημιουργία μιας «κοινωνίας ανακύκλωσης».

Πρόσφατη όμως έρευνα της οργάνωσης Friends of the Earth Europe έδειξε ότι στην Ευρώπη ανακυκλώνεται μόνο το 25% των δημοτικών απορριμμάτων – πολύ μακριά από τον ευρωπαϊκό στόχο. Το 60% καταλήγει σε χωματερές ή αποτεφρωτήρες, συμβάλλοντας στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος εν γένει. Όσον αφορά στη χώρα μας, στις χωματερές καταλήγει το 82% των απορριμμάτων – πολύ μακριά από το 37% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Επίσης η ανακύκλωση στην Ελλάδα βρίσκεται στο 15% και η κομποστοποίηση είναι σχεδόν ανύπαρκτη, στο 3%.

Τρεχάτε… ποδαράκια μας

Παράνομες ταφές αποβλήτων λαμβάνουν χώρα σε περιοχές του Νομού Αττικής, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος. Οι επιθεωρητές περιβάλλοντος έχουν σοβαρές υποψίες ότι υπάρχουν το λιγότερο 14 χωματερές με τοξικά απόβλητα, μόνο στο Νομό Αττικής.

Κεντρική Μακεδονία

Εν όψει της νέας παραπομπής της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το θέμα της αποκατάστασης των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ), η διοίκηση της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας θεωρεί εφικτό στόχο, μέχρι τα τέλη του μήνα, το κλείσιμο των τριών χωματερών που παραμένουν ενεργές εντός των ορίων της και την υποβολή αιτημάτων για τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης άλλων τεσσάρων, αποφεύγοντας έτσι το υψηλό ημερήσιο πρόστιμο. Η ημερομηνία της εκδίκασης της νέας παραπομπής της χώρας μας δεν έχει ακόμη οριστεί και βάσει αυτού δεν αποκλείεται, αν επιταχυνθούν οι ρυθμοί το επόμενο χρονικό διάστημα, να αποφύγουν οι ΟΤΑ το ημερήσιο πρόστιμο για το διάστημα που μεσολαβεί από την πρώτη σχετική καταδίκη της χώρας μας, το 2005, μέχρι σήμερα.

Πελοπόννησος

Είκοσι έξι παράνομες χωματερές εξακολουθούν να λειτουργούν στην Πελοπόννησο, από το σύνολο των 78 που είναι σε λειτουργία σε όλη την Ελλάδα. Έως το 2015, μετά από διεθνή διαγωνισμό, θα κατασκευαστεί κεντρική μονάδα διαχείρισης των απορριμμάτων στην Πελοπόννησο και όλες οι παράνομες χωματερές θα έχουν αποκατασταθεί.

Περιφέρεια Νότιου Αιγαίου

Δέκα παράνομες χωματερές σε λειτουργία και 39 που είναι σε διαδικασία αποκατάστασης υπάρχουν σε μικρά νησιά της περιφέρειας νοτίου Αιγαίου. Σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα, πολλές από τις χωματερές αναμένεται να κλείσουν και να αποκατασταθούν μέχρι και το τέλος του χρόνου, κινδυνεύοντας από βαρύ πρόστιμο. Το σίγουρο είναι πως θα πρέπει να προχωρήσουν σε όλα τα νησιά συστήματα ανακύκλωσης ώστε να μειωθεί ο αριθμός των απορριμμάτων που θα πηγαίνουν για υγειονομική ταφή. Τα νησιά με τις παράνομες χωματερές είναι η Κάλυμνος, η Κάσος, η Νίσυρος, η Πάτμος, η Χάλκη, η Μήλος, η Σίφνος, η Σίκινος, η Θήρα και η Κέα.

Ρεπορτάζ: Μαρία Καστρινάκη

Φωτορεπορτάζ: Ένρι Τσανάι