AΠΟ ΤΟ ORUÇ REIS ΣΤΟ ÇESME ΚΑΙ Η ΥΒΡΙΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Πού βαδίζει στα αλήθεια η Τουρκία; Δεν είναι μόνο το θέμα των ημερών, αλλά ένα θέμα με μακρά ιστορία. Ειδικά τα τελευταία χρόνια υφιστάμεθα τις συνέπειες της νεο-οθωμανικής στρατηγικής και του ασιατικού δεσποτισμού της γειτονικής μας χώρας. Ενώ, όμως, οι πολιτικές και στρατηγικές όψεις της δύσκολης σχέσης μας με τους Τούρκους είναι ευρύτερα γνωστές, λιγότερο γνωστές είναι οι πολιτισμικές διαστάσεις των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Πρέπει να θεωρείται κοινό κτήμα κάθε μορφωμένου ανθρώπου, στην εποχή μας, η εξής απλή και θεμελιώδης γνώση: οι Τούρκοι στην πορεία της εξάπλωσής τους από τις στέπες της Ασίας έως τις καστρόπορτες της Βιέννης διασταυρώθηκαν με τους Έλληνες ως κληρονόμους και συνεχιστές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Οι Τούρκοι, κατέκτησαν περιοχές άνθησης του πολιτισμού αυτού σε όλες τις εκφάνσεις του, από τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική έως το θέατρο και τη μουσική, από τη ναυσιπλοΐα έως τη δημοκρατία και τους θεσμούς της, κι από τη ρητορική μέχρι τη φιλοσοφία. Σε τέτοιες περιοχές εγκαταστάθηκαν και «πρόκοψαν» οι Τούρκοι – και εν μέρει παραμένουν ακόμη εγκατεστημένοι. 

Η Ελλάδα και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας,

βρέχονται από το Αιγαίο, τη θάλασσα του φωτός. Στο πρόσφατο παρελθόν, για ακόμη μία φορά, η τουρκική αξιωματική αντιπολίτευση, κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι παραχωρεί το Αιγαίο στους γείτονες. Ο Έλληνας όμως, είναι «το θεριό του Λόγου», που εδώ και 2.500 χρόνια γαλουχήθηκε μέσα στο Αιγαίο στη βάση μιας θεμελιώδους πολιτικής και κοινωνικής αξίας: «Οὐχ ἑλληνικὸν τὸ προσκυνεῖν». Αξία που είναι εσαεί αήττητη και οδήγησε, εν καιρώ, στην Εθνεγερσία του 1821. Tαυτόχρονα, οι σημερινοί Τούρκοι πολιτικοί μιλούν για το Αιγαίο ως χώρο συμφερόντων, όμως, δεν δείχνουν να έχουν την παραμικρή ιδέα για την «αξεπέραστη» κλασική κληρονομιά με την οποία είναι συνυφασμένο, θίγοντας έτσι όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά συνολικά τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. 

Η Τουρκία βρίσκεται διαρκώς στην επικαιρότητα ως κράτος που αρέσκεται να δείχνει επιθετικότητα και να προβάλλει στρατιωτική ισχύ απέναντι στους γείτονές της. Προβάλλει έναν εθνικισμό, που στην εποχή μας, θα έπρεπε να θεωρείται ξεπερασμένος και μέσω του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» επιβουλεύεται το Αιγαίο. Συνάμα, οι Τούρκοι είναι δύσκολο να σεβαστούν την μεγάλη προσφορά των Ελλήνων στον παγκόσμιο πολιτισμό και προτιμούν να την αγνοούν, να την υπονομεύουν ή και να την καπηλεύονται. Συνηθέστατη και χαρακτηριστικότερη καπηλεία είναι η παρουσίαση του Ομήρου ως αρχαίου Τούρκου, πολλών άλλων αρχαίων φιλοσόφων και εσχάτως, προστέθηκε και ο Αγαμέμνων. Είναι γνωστό άλλωστε πως και στην Κύπρο τα πράγματα δεν είναι καλύτερα, με την εν εξελίξει πολιτισμική καταστροφή των κατεχομένων. Η αδυναμία της Τουρκίας να διαλεχθεί ουσιαστικά με τον πολιτισμό των περιοχών που κατέκτησε, είναι εύλογο, να συντελεί στην ενίσχυση της αίσθησης του πολιτισμικού της χάσματος από τον δυτικοευρωπαϊκό κόσμο, και ιδίως, από όλους εμάς, τους Έλληνες ως κληρονόμους του πολιτισμού των προγόνων.

Τι δει και τι μέλλει γενέσθαι από τη σκοπιά της Ελλάδας; Απέναντι στη συνήθη και κατά καιρούς οξυνόμενη τουρκική επιθετικότητα, οι σύγχρονοι Έλληνες οφείλουν να διατηρούν άσβεστη στην ψυχή τους τη φιλοπατρία, όπως εξ άλλου τους τη δίδαξαν οι αρχαίοι πρόγονοί τους. «Όταν οι απόγονοι ευτυχούν, οι πρόγονοι δοξάζονται», γράφει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στο βιβλίο του Ο Αρχαιολόγος. Επιπλέον, όμως, για τους σύγχρονους Έλληνες, η αδιαμφισβήτητα κορυφαία σημασία της κλασικής κληρονομιάς για τη  συγκρότηση της «κυρίαρχης Δύσης» πρέπει να θεωρείται ισχυρή βάση μιας ήπιας, πλην καίριας ισχύος. Το πολιτισμικό κεφάλαιο είναι το παντοδύναμο όπλο μας. «Η αρχαία Ελλάδα έστησε τον άνθρωπο στα πόδια του», έγραφαν πριν χρόνια οι New York Times (και η πολιτισμική γένεση της Ευρώπης συντελέστηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών και μέσα στα βαθειά νερά του Αιγαίου).

Τούτη η επίγνωση της πολιτισμικής υπεροχής των Ελλήνων πρέπει να μετουσιώνεται σε εύστοχες και αποτελεσματικές κινήσεις σε επίπεδο διεθνών σχέσεων και συμμαχιών. Κάθε φορά που καλούμε τους συμμάχους (την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις ΗΠΑ…) να μας συνδράμουν στην άσκηση πιέσεων προς την Τουρκία για τη συμμόρφωσή της στο διεθνές δίκαιο, έχουμε φερ’ ειπείν τη δυνατότητα να συνδέουμε τη μόνιμη τάση της Τουρκίας για υπέρβαση πολιτισμικών και ηθικών ορίων με την πολυσήμαντη αρχαιοελληνική έννοια της ύβρεως. Ο πλους του Oruç Reis είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα της ροπής της Τουρκίας προς την διάπραξη πολιτικής και πολιτισμικής ύβρεως. Τώρα, «ακολουθεί» το Çeşme για υδρογραφικές έρευνες με καινούργια NAVTEX (18 Φεβρουαρίου-2 Μαρτίου) σε «διεθνή ύδατα», που όμως βρίσκονται στην καρδιά του Αιγαίου, και με τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης να διαφημίζουν συνεχώς τους παλιούς χάρτες του Stratfor (2009) με την τουρκική σφαίρα επιρροής έως το 2050. 

Κάθε φορά που η Τουρκία θα βρίσκεται απέναντι στην προσφορά των Ελλήνων στον παγκόσμιο πολιτισμό, η απάντησή της θα είναι η πολιτισμική ύβρις και οι διάφοροι «ανυπόστατοι χάρτες». Έτσι, η νέμεσις πρέπει να επέλθει αναπόφευκτα, διαφορετικά δεν διατρέχει κινδύνους μόνον το Αιγαίο, η σημερινή Ελλάδα (που φέτος γιορτάζει!), αλλά και ο ευρωπαϊκός πολιτισμός στο σύνολό του. Σαφώς, άπειρους κινδύνους για τον τόπο που ελευθέρωσαν οι απλοί και οι φτωχοί Έλληνες δίπλα σε μία χούφτα Φιλέλληνες, καθότι οι Τούρκοι σήμερα, θα ήθελαν να ανατρέψουν το εμβληματικό 1821. 

Του Δημήτρη Ελέα*

*O Δημήτρης Ελέας [Dimitris Eleas] σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Λονδίνο και είναι συγγραφέας, ερευνητής και πολιτικός ακτιβιστής που ζει στη Νέα Υόρκη. Το e-mail του είναι: dimitris.eleas@gmail.com.