Υπάρχουν μεγάλες προσωπικότητες στην ιστορία που πυροδοτούσαν αντιδράσεις προς το πρόσωπό τους κατά κανόνα ακραίες. Είχαν κυρίως φανατικούς φίλους ή φανατικούς εχθρούς, ορκισμένους οπαδούς ή ορκισμένους αντιπάλους.
Μια τέτοια προσωπικότητα ήταν και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Οποια γνώμη κι αν έχει κανείς γι’ αυτόν -θετική ή αρνητική- δεν υπάρχει αντιγνωμία πως με τον λόγο και το έργο του σφράγισε τη σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία
Ο Ανδρέας Παπανδρέου μπήκε από μαθητής στην πολιτική
δράση, ακολουθώντας όμως διαφορετικό πολιτικό δρόμο από αυτόν της οικογενειακής
του παράδοσης.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 δραστηριοποιήθηκε
στον χώρο του ελληνικού τροτσκισμού. Γι’ αυτή του τη δράση η δικτατορία του
Μεταξά συνέλαβε τόσο τον ίδιο όσο και τους συντρόφους του ανάμεσα στους οποίους
ήταν και ο Κορνήλιος Καστοριάδης,
Οπως ανακοινώθηκε στον Τύπο της εποχής, όλοι οι τότε συλληφθέντες της ομάδας στην οποία συμμετείχε ο Α. Παπανδρέου -πλην του Μενέλαου Μεγαριώτη- ομολόγησαν τη δράση τους,
υπέβαλαν δηλώσεις μετανοίας και αφέθηκαν ελεύθεροι λόγω του νεαρού της ηλικίας τους (βλέπε «Βήμα», 9-8-1939).
Λίγο αργότερα, ο Ανδρέας Παπανδρέου έφυγε για σπουδές στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα επέστρεψε οριστικά το 1961 ύστερα από πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Με την πολιτική ο Ανδρέας Παπανδρέου αναμείχθηκε ενεργά στις εκλογές του 1963 και του 1964, εκλέχτηκε βουλευτής και διετέλεσε υπουργός στην κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου.
Ο δυναμικός χαρακτήρας του και οι απόψεις του, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσαν την μήνιν των αντιπάλων του -κυρίως του δεξιού, συντηρητικού χώρου- οι οποίοι άρχισαν να ανασκαλεύουν το παρελθόν του.
Από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, την «υπόθεση Α. Παπανδρέου» της περιόδου της μεταξικής δικτατορίας επανέφερε στη δημοσιότητα η εφημερίδα «Η Ημέρα» της γνωστής δεξιάς δημοσιογραφικής οικογένειας Αθανασιάδη.
«Συνελήφθη το 1939 ως αναρχικός ο κ. Α. Παπανδρέου» έγραφε στις 10-6-1964 η εφημερίδα στην πρώτη σελίδα της.
Την επομένη η ίδια εφημερίδα φιλοξένησε -πάλι στην πρώτη της σελίδα- έγγραφη δήλωση του υφυπουργού Ασφαλείας του Μεταξά και βουλευτή της ΕΡΕ, Κ. Μανιαδάκη, ο οποίος επιβεβαίωνε το τροτσκιστικό παρελθόν του Ανδρέα, τη σύλληψη του ιδίου και των συντρόφων του, καθώς και την υπογραφή δηλώσεων μετανοίας.
Ο Μανιαδάκης αναρωτιόταν επίσης πώς με τέτοιο παρελθόν ο Α. Παπανδρέου, αφότου επέστρεψε από την Αμερική, ανέλαβε οικονομικός σύμβουλος της Τραπέζης της Ελλάδος και πρόεδρος του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών, χωρίς να τηρηθούν οι νόμιμες διαδικασίες.
Η ουσία της απορίας του Μανιαδάκη ήταν η εξής: Πώς ο Ανδρέας πήρε πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων για να καταλάβει ανώτατες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό με δεδομένο το παρελθόν του;
Είναι αλήθεια ότι ο Α. Παπανδρέου ζήτησε τον Φεβρουάριο του 1961 πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων το οποίο και έλαβε.
Για να το λάβει όμως έπρεπε να υπάρχει μία εκ των δύο προϋποθέσεων που θα αναφέρουμε: ή παρακάμφθηκε από τις Αρχές το παρελθόν του ή δεν υπήρχαν στοιχεία γι’ αυτό.
Η μόνη πηγή άντλησης στοιχείων ήταν οι ατομικοί φάκελοι πολιτικών και κοινωνικών φρονημάτων που κρατούσαν οι Αρχές Ασφαλείας.
Παρ' όλο που το θέμα του παρελθόντος του Ανδρέα -μετά τα συνεχή δημοσιεύματα της εφημερίδας «Η Ημέρα»- αποτέλεσε αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης για το επόμενο διάστημα ώς την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών, έρευνα για τον φάκελό του ξεκίνησε το 1967, με αφορμή κατάθεση μάρτυρα στη δίκη για την υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ».
Τη συνέχεια του θέματος θα την παρακολουθήσουμε μέσα από τα επίσημα έγγραφα.
Συνοπτικά όμως -και προς διευκόλυνση του αναγνώστη στη μελέτη των εγγράφων- σημειώνουμε τα παρακάτω:
Ο βασιλικός επίτροπος της δίκης του «ΑΣΠΙΔΑ» -ύστερα από μαρτυρική κατάθεση που έλεγε ότι δεν υπήρχε στην Ασφάλεια ο φάκελος του Α. Παπανδρέου με τα στοιχεία της μεταξικής περιόδου- ζήτησε εγγράφως στις 27-2-1967 από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών να διερευνήσει το θέμα.
Οντως την 1/3/1967 διατάχθηκε από την Εισαγγελία προκαταρκτική εξέταση για τη διαπίστωση αξιόποινων πράξεων.
Η έρευνα έγινε τάχιστα και το σχετικό εισαγγελικό πόρισμα εκδόθηκε στις 23-3-1967. Διαβιβάστηκε δε στον εισαγγελέα Πρωτοδικών στις 28-3-1967.
Το σχετικό πόρισμα έστειλε την υπόθεση στο αρχείο αγνώστων δραστών, καθώς δεν έγινε δυνατό να διαπιστωθεί αν για την υπόθεση Παπανδρέου επί Μεταξά σχηματίστηκε φάκελος του Ανδρέα και αν αυτός υπεξαιρέθηκε ή καταστράφηκε και από ποιους.
Το εν λόγω πόρισμα, πέραν των άλλων, εμπεριέχει πολύτιμες πληροφορίες για το πότε και πώς ξεκίνησε και εξελίχθηκε το φακέλωμα των πολιτών για τα πολιτικά τους φρονήματα.
Εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε πως φάκελος του Ανδρέα της μεταξικής περιόδου πρέπει να συγκροτήθηκε, αφού πολύ αργότερα -μάλλον μεταπολιτευτικά- δημοσιοποιήθηκε η δήλωση μετανοίας που είχε υπογράψει τότε και η οποία «κυκλοφορεί» σήμερα στο διαδίκτυο.
Συνεπώς, κάποια στιγμή αυτό το υλικό αφαιρέθηκε και πέρασε στην κατοχή κάποιου ή κάποιων που παραμένουν άγνωστοι.
Το χρονικό διάστημα που συνέβη η υπεξαίρεση προσδιορίζεται μεταξύ 1939 και 1961, λίγο πριν ο Α. Παπανδρέου επιστρέψει στην Ελλάδα. Αν αυτό είχε συμβεί αργότερα, ο Ανδρέας δεν θα μπορούσε το 1961 να πάρει πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων.
Ποιοι υπεξαίρεσαν αυτό το υλικό δεν γνωρίζουμε. Συμφέρον είχαν οι πάντες. Και οι πολιτικοί του φίλοι και οι πολιτικοί του αντίπαλοι.
Το γεγονός όμως ότι η δήλωση μετανοίας δημοσιεύτηκε για να τον πλήξει οδηγεί μάλλον στους δεύτερους ή σε κάποια πιο περίπλοκη κατάσταση όπου το επίμαχο υλικό από τα χέρια φίλων -με την πάροδο του χρόνου- πέρασε στα χέρια αντιπάλων.
Για τον απόρρητο φάκελο του Ανδρέα επί Μεταξά ενδιαφέρθηκε και το καθεστώς της χούντας το οποίο διενήργησε δική του έρευνα, χωρίς όμως να καταλήξει κάπου συγκεκριμένα.
Η χούντα όμως επιχείρησε να συμπληρώσει το κενό τοποθετώντας στον φάκελο του Ανδρέα στην Ασφάλεια αντίγραφα εγγράφων που τον ανέφεραν, από τους φακέλους -όσων υπήρχαν- συντρόφων του της εποχής της 4ης Αυγούστου.
Ας δούμε την ιστορία όπως ακριβώς την καταγράφουν τα έγγραφα.
Η σειρά με την οποία τα παραθέτουμε αφορά δύο γενικές κατηγορίες: την προ της δικτατορίας περίοδο και την περίοδο της χούντας.
Τέλος, δίνουμε στη δημοσιότητα ένα βιογραφικό δράσης του Ανδρέα, το οποίο συνέταξαν οι χουντικές Αρχές Ασφαλείας με τη μορφή του κατηγορητηρίου εναντίον του και για την αντιδικτατορική του δράση.
Η έρευνα και το εισαγγελικό πόρισμα του 1967 για τον χαμένο φάκελο του Ανδρέα
Τα έγγραφα που ακολουθούν είναι επτά. Η εντολή του βασιλικού επιτρόπου προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών για διερεύνηση της υπόθεσης του χαμένου φακέλου του Α. Παπανδρέου, η εισαγγελική εντολή για προκαταρκτική εξέταση και το πόρισμα της εισαγγελικής έρευνας.
Επίσης παρατίθενται τρεις μαρτυρικές καταθέσεις αστυνομικών που θεωρήθηκε ότι μπορούσαν να διαφωτίσουν την υπόθεση κι ένα συνοπτικό έγγραφο μαρτύρων με σύντομη αναφορά της κατάθεσής τους.
Αυτό είναι το όλο υλικό της εισαγγελικής έρευνας που, επί χούντας, εκτιμήθηκε από την Ασφάλεια ότι έπρεπε να τοποθετηθεί με τη μορφή αντιγράφων στον φάκελο του Ανδρέα.
Οι δύο πλήρεις μαρτυρικές καταθέσεις είναι του Αριστείδη Παπαδόπουλου, ο οποίος είχε υπηρετήσει επί Μεταξά στο απόρρητο αρχείο φακέλων της Ειδικής Ασφάλειας για τη δίωξη του κομμουνισμού, και η τρίτη του Ιωάννη Κάκκου, ο οποίος το 1950-51 υπηρέτησε στο Αρχείο φακέλων της Γενικής Ασφάλειας.
Ο αναγνώστης οφείλει να προσέξει τα εξής: οι μάρτυρες που αναφέρονται στο πόρισμα της εισαγγελικής έρευνας δεν ταυτίζονται εξ ολοκλήρου με εκείνους που αναφέρει το συνοπτικό σημείωμα μαρτύρων και καταθέσεων.
Επίσης, ο Αριστείδης Παπαδόπουλος δίνει δεύτερη κατάθεση στις δικαστικές αρχές στις 20 Ιουνίου του 1967 και ο Ιωάννης Κάκκος στις 18 Ιουλίου του ίδιου έτους. Δηλαδή, μετά την έκδοση του εισαγγελικού πορίσματος και αφού είχε εγκαθιδρυθεί το καθεστώς της 21ης Απριλίου. Αυτό σημαίνει ότι η χούντα έδωσε εντολή για συνέχιση της έρευνας, καθώς φαίνεται δεν την ικανοποίησε αυτή που είχε γίνει.
Ενα έγγραφο της Ασφάλειας προς το υπουργείο Δημόσιας Τάξης, επί χούντας, μας πληροφορεί ότι μετά την προκαταρκτική εξέταση και την εξαγωγή του εισαγγελικού πορίσματος διατάχτηκε και πραγματοποιήθηκε προανάκριση.
Στο πλαίσιο αυτό πρέπει, μάλλον, να εντάσσονται η δεύτερη κατάθεση Παπαδόπουλου και η κατάθεση Κάκκου, καθώς και οι καταθέσεις των υπολοίπων που αναφέρονται στο συνοπτικό σημείωμα μαρτύρων και καταθέσεων.
Τα έγγραφα των εντολών για την προανάκριση, τη διάρκειά της και το έγγραφο που αναφέρεται στο αποτέλεσμά της δεν καταφέραμε να τα εντοπίσουμε.
Δεν χωράει αμφιβολία πως ο πλήρης φάκελος όλης της έρευνας (προκαταρκτικής και προανακριτικής) -αν δεν καταστράφηκε κάποια στιγμή- με το σύνολο των πρωτότυπων εγγράφων υπάρχει καταχωνιασμένος κάπου στα δικαστικά αρχεία.
https://www.efsyn.gr/politiki/124637_i-dexia-sto-kynigi-toy-andreaΕρευνα- κείμενα- επιμέλεια: Γιώργος Πετρόπουλος, Νικόλας Ζηργάνος, Νίκος Χατζηδημητράκος, Κώστας Μανιμανάκης, Ελένη Κατσιγιάννη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου