ΠΟΙΟΣ ΈΦΕΡΕ ΤΟ ΑΓΙΟ ΦΩΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;

Η ιστορία της αφής – και όχι μόνο. Γράφει ο Νίκος Μποζιονέλος

Η τελετή της αφής του Αγίου Φωτός στο Ναό της Αναστάσεως κάθε Μεγάλο Σάββατο αποτελεί προνόμιο του εκάστοτε Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων, λαμβάνοντας χώρα στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Η τελετή γίνεται στις 12:00 το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου.

Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα ως και το 1988, το Άγιο Φως έφτανε στην Ελλάδα με πλοίο και μάλιστα μετά την Ανάσταση. Τότε όμως, όλα άλλαξαν. Και με ενέργειες του Ιάκωβου Οικονομίδη και του Θόδωρο Τσακιρίδη, σε συνεργασία με τον τότε έξαρχο του Πανάγιου Τάφου στην Αθήνα (και μετέπειτα πατριάρχη Ιεροσολύμων) Ειρηναίο,

το ταξιδιωτικό πρακτορείο του πρώτου ανέλαβε τη μεταφορά του Αγίου Φωτός στην Ελλάδα με αεροπλάνο αμέσως μετά την αφή του στον Πανάγιο Τάφο με ειδική πτήση των Ολυμπιακών Αερογραμμών, στέλεχος των οποίων ήταν ο Τσακιρίδης.

Οι Έλληνες εκπρόσωποι παρέστησαν στην τελετή αφής, παρέλαβαν το Άγιο Φως και περί τις 19:30 το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής επέστρεψαν στην Ελλάδα. Από το αεροδρόμιο του Ελληνικού μεταφέρθηκε στην Εξαρχία του Παναγίου Τάφου στην Πλάκα, όπου βρίσκονταν συγκεντρωμένοι πιστοί και κληρικοί για να το μεταφέρουν στις ενορίες τους. Η πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας και κυρίως η εκκλησία υποστήριξε την κίνηση κι έτσι τα επόμενα χρόνια καθιερώθηκε.

Ωστόσο, για μιάμιση δεκαετία, η αεροπορική μεταφορά του Αγίου Φωτός εξακολουθούσε να γίνεται με την ευθύνη κάποιου ταξιδιωτικού γραφείου. Επισήμως το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών την ανέλαβε το 2001.

Αργότερα η εκκλησία απένειμε στον Οικονομίδη τους τίτλους «Μεγάλου Άρχοντα Ρεφερενδάριου» και του «Μεγαλόσταυρου». Η τότε κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου μάλιστα ανέλαβε τα έξοδα και πέρασε διάταξη ώστε ετησίως να καλύπτονται από το ελληνικό κράτος, κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα.

Ισχύει αλλά με μερικές αλλαγές έκτοτε. Ο έξαρχος του Παναγίου Τάφου παραλαμβάνει το «ανέσπερον φως» και με ειδική πτήση το μεταφέρει στην Αθήνα, όπου γίνεται η υποδοχή του με τιμές αρχηγού κράτους, από το 2001 ενώ το 2005, αντί για το ταξιδιωτικό γραφείο, την ευθύνη για την αεροπορική μεταφορά ανέλαβε το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.

Στα τέλη των 80s λοιπόν η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν χρειάστηκε και ιδιαίτερες πιέσεις από την εκκλησία ώστε να διαθέσει ένα boeing της Ολυμπιακής για την μεταφορά του Φωτός από τα Ιεροσόλυμα στην Αθήνα. Και ενώ η αρχική ιδέα του τουριστικού πράκτορα αφορούσε στην έγκαιρη άφιξη του Αγίου Φωτός στην Ελλάδα πριν από τον εορτασμό της Ανάστασης ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε μια άλλη ιδέα. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης είναι ο ανάδοχος της επισημοποίησης του Φωτός σε «αρχηγό κράτους». Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, γνωστός και για την υπερβολική τυπολατρία, ήταν ο εμπνευστής των κόκκινων χαλιών στο αεροδρόμιο, των στρατιωτικών αγημάτων και της μπάντας να παιανίζει μπροστά σε ένα μικρό φαναράκι.Με το εν λόγω πρωτόκολλο υποδοχής, έγινε εφικτή η διανομή του αγίου Φωτός σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα, αμέσως μετά την άφιξή του, ώστε να βρίσκεται την ώρα της Αναστάσεως σε όλους του ναούς της χώρας.

Και από τότε που ανέλαβε την ιστορία το υπουργείο Εξωτερικών, όπως και το οικονομικό κόστος της μεταφοράς του αγίου Φωτός με ειδική πτήση στην Αθήνα, το προχώρησε ακόμη παραπέρα με τις ειδικές πτήσεις της πολιτικής και πολεμικής αεροπορίας σε διάφορες μητροπόλεις ανά την Ελλάδα.

Βεβαίως η αυθεντικότητα της ιδέας παραμένει αυστηρά ελληνική καθώς κανένα άλλο ορθόδοξο κράτος στον κόσμο δεν ναυλώνει αεροσκάφος για να μεταφέρει το Φως, ούτε φυσικά το υποδέχεται ως αρχηγό κράτους, ίσως με μοναδική εξαίρεση την Κύπρος (πριν καιρό).

Στην ελληνορθόδοξη παράδοση εκλαμβάνεται από αρκετούς ως θαύμα, που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο λίγο πριν τον εορτασμό της Ανάστασης στο Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα, κατά το οποίο η φλόγα ανάβει με θαυματουργό τρόπο εντός του Παναγίου Τάφου και μόνο υπό την παρουσία του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, υπό την αιγίδα του οποίου γίνεται η τελετή της αφής, αναφέρεται στην ιστοσελίδα του σε αυτό ως θαυματουργική επέμβαση. Ωστόσο έχει αναφερθεί από επισκόπους του Πατριαρχείου ότι το θαύμα είναι ο καθαγιασμός της φυσικής φωτιάς που λαμβάνεται από την άσβεστη κανδήλα εντός του Παναγίου Τάφου, και όχι το άναμμα προηγουμένως σβησμένης κανδήλας ή κεριών.

Και, ούτως ή άλλως, ως και το 1988 το άγιο Φως έφτανε αρκετές ημέρες μετά την Ανάσταση στη χώρα μας, άρα κάναμε όλη την τελετή… με περσινό.

Επίσης, για να αποδίδονται τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, αν δεν υπήρχε ο Σαλάχ ελ Ντιν (ή Σαλαντίν), όλα αυτά δεν θα υπήρχαν ως παράδοση. Το 1187 ο Σαλαντίν έδιωξε τους σταυροφόρους από τα Ιεροσόλυμα και βεβήλωσε τον ναό, τον οποίο όμως όχι μόνο παρέδωσε τελικά στους χριστιανούς αλλά όρισε ότι ο εκάστοτε πατριάρχης θα ήταν «ο κύριος του Καμαρέ (σ.σ. ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον τάφο του Ικάς το Άγιον Φως για να το μοιράζει στους Ναζωραίους (σ.σ. χριστιανούς)».