ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ VS ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Στο αεροπλάνο της επιστροφής για την πατρίδα

 μετά την πτώση της χούντας, 16 Αυγούστου 1974

 (φωτ. Αρχείο «Ε»)

Ανδρέας Παπανδρέου: «το ΠΑΣΟΚ δεν είναι κόμμα σοσιαλδημοκρατικό. 

Είναι κόμμα σοσιαλιστικό. 

Η σοσιαλδημοκρατία αποτελεί σωσίβιο του σύγχρονου μονοπωλιακού καπιταλισμού»!  

” Η σοσιαλδημοκρατία έχει τόση σχέση με το σοσιαλισμό όση έχει ο Φάντης με το Ρετσινόλαδο”, 

είχε πει ο Ανδρέας Παπανδρέου όταν τα στελέχη της « Δημοκρατικής Άμυνας» έθεσαν το 1975  το θέμα.

Ο Σοσιαλισμός αναπτύχθηκε σαν αντίδραση στην ανάδυση του βιομηχανικού καπιταλισμού. Αρχικά, εξέφρασε τα συμφέροντα των τεχνικών και των βιοτεχνών, που απειλούνταν από την εξάπλωση της εργοστασιακής παραγωγής, αλλά γρήγορα συνδέθηκε με την αυξανόμενη βιομηχανική εργατική τάξη. Στις πρώτες του μορφές ο Σοσιαλισμός έλαβε συχνά φονταμενταλιστικό, ουτοπικό ή επαναστατικό χαρακτήρα. Στόχος του ήταν η κατάργηση της καπιταλιστικής οικονομίας που βασιζόταν στις συναλλαγές της αγοράς, και η αντικατάστασή της με μια ποιοτικά διαφορετική σοσιαλιστική κοινωνία, θεμελιωμένη στις αρχές της κοινοκτημοσύνης. Τα στοιχεία του σοσιαλισμού είναι τα εξής:

α) ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: Ο πυρήνας του σοσιαλισμού είναι η θεώρηση των ανθρώπων ως κοινωνικών όντων, μελών μιας κοινής ανθρωπότητας. Η ατομική συμπεριφορά εξηγείται με όρους κοινωνικών παραγόντων παρά έμφυτων ιδιοτήτων.

β) ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ: Τα ανθρώπινα όντα συνδέονται με ένα αίσθημα συντροφικότητας/ αδελφότητας. Οι σοσιαλιστές,

προτιμούν τη συνεργασία από τον ανταγωνισμό και προκρίνουν τον κολεκτιβισμό έναντι του ατομικισμού. Σύμφωνα με τη σοσιαλιστική άποψη, η συνεργασία δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να συνδυάσουν τη συλλογική ενεργητικότητα και ισχυροποιεί του δεσμούς της κοινότητας. Αντιθέτως, ο ανταγωνισμός φέρνει τα άτομα σε αντιπαράθεση, καλλιεργώντας τη δυσφορία, τη σύγκρουση και την εχθρότητα.

γ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ: Η ισότητα είναι η βασική αξία του σοσιαλισμού. Τονίζεται η σημασία της κοινωνικής ισότητας.

δ) ΑΝΑΓΚΗ: Τα υλικά αγαθά πρέπει να διανέμονται βάση της ανάγκης και όχι απλώς βάση της ικανότητας ή της εργασίας. Η κλασική διατύπωση αυτής της αρχής βρίσκεται στην κομμουνιστική διακήρυξη του Μαρξ: ‘Από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του’.

ε) ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΞΗ: Ο σοσιαλισμός συχνά συνδέεται με μια μορφή ταξικής πολιτικής. Οι σοσιαλιστές αναλύουν κατά κανόνα την κοινωνία με όρους διανομής του εισοδήματος ή του πλούτου και επομένως θεωρούν την κοινωνική τάξη έναν σημαντικό κοινωνικό διαχωρισμό. Ο σοσιαλισμός παραδοσιακά συνδέθηκε με τα συμφέροντα μιας καταπιεσμένης και υπό εκμετάλλευση εργατικής τάξης, και επίσης παραδοσιακά θεωρούσε αυτή την εργατική τάξη παράγοντα κοινωνικής αλλαγής ή ακόμα και κοινωνικής επανάστασης. Ο σοσιαλιστικός στόχος είναι η εξάλειψη των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων.

στ) ΚΟΙΝΟΚΤΗΜΟΣΥΝΗ: Κάποιοι θεωρούν την κοινοκτημοσύνη τον ίδιο τον σκοπό του σοσιαλισμού, ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι είναι απλά το μέσο για την επίτευξη μεγαλύτερης ισότητας. Το σοσιαλιστικό επιχείρημα υπέρ της κοινοκτημοσύνης (υπό τη μορφή είτε ενός σοβιετικού τύπου κρατικού κολεκτιβισμού είτε μερικών εθνικοποιήσεων-μεικτής οικονομίας) τη θέλει μέσο για τη διάθεση των υλικών πόρων στην υπηρεσία του κοινού καλού ενώ η ατομική ιδιοκτησία στον αντίποδα, θεωρείται ότι προάγει την ιδιοτέλεια, την κτητικότητα και την κοινωνική διαίρεση. Ο σύγχρονος σοσιαλισμός ωστόσο έχει απομακρυνθεί από αυτή τη στενή μέριμνα για την ιδιοκτησιακή πολιτική.

Η Σοσιαλδημοκρατία υποστηρίζει μια ισορροπία μεταξύ αγοράς και κράτους, μεταξύ του ατόμου και της κοινότητας. Στην καρδιά της σοσιαλδημοκρατίας βρίσκεται ένας συμβιβασμός μεταξύ από τη μία, της αποδοχής του καπιταλισμού ως του μόνου αξιόπιστου μηχανισμού παραγωγής πλούτου και , από την άλλη, της επιθυμίας για διανομή του πλούτου σύμφωνα με τις ηθικές αρχές και όχι τις αρχές της αγοράς. Το κύριο χαρακτηριστικό της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατικής σκέψης είναι το ενδιαφέρον για τους μη προνομιούχους , τους αδύναμους και τους ευάλωτους της κοινωνίας. Διακρίνεται από μια mix ιδεολογία: αντλεί από το σοσιαλισμό την πίστη στη συμπόνια και την κοινή ανθρωπότητα, από το φιλελευθερισμό τη δέσμευση στη θετική ελευθερία και στις ίσες ευκαιρίες και από τη συντηρητική θεωρία το αίσθημα του πατριωτικού καθήκοντος και της φροντίδας. Η σοσιαλδημοκρατία συνήθως στηρίζεται σε αρχές όπως η πρόνοια, η αναδιανομή και η κοινωνική δικαιοσύνη. Τα πρώτα χρόνια μετά τον Β’ Π.Π, υπό την επίδραση του κεϋνσιανισμού, συνδέθηκε με την επιδίωξη του εξανθρωπισμού του καπιταλισμού μέσω της κρατικής παρέμβασης. Οι κεϋνσιανές οικονομικές πολιτικές θεωρούνταν ότι θα εξασφάλιζαν πλήρη απασχόληση, η μεικτή οικονομία θα βοηθούσε την κυβέρνηση να ρυθμίσει την οικονομική δραστηριότητα και οι γενναιόδωρες παροχές πρόνοιας, χρηματοδοτούμενες από την προοδευτική φορολογία, ότι θα μίκραιναν την ψαλίδα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Ως ένα βαθμό, ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της σοσιαλδημοκρατίας αμφισβητείται εδώ και πολλά χρόνια. Κάποιοι σοσιαλιστές χρησιμοποιούν τον όρο σοσιαλδημοκρατία ως ύβρη, εννοώντας έναν άνευ όρων συμβιβασμό με τον καπιταλισμό.

Αναφέροντας τα παραπάνω χαρακτηριστικά σοσιαλισμού και σοσιαλδημοκρατίας, ένα εύλογη η απάντηση που προκύπτει, τι είδους κόμμα θεωρείται σήμερα  το ΠΑΣΟΚ και τι σχέση έχει με το κίνημα που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου