Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΕΔΡΩΝ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι»

ΆΣΚΗΣΗ ΑΝΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ 2014 ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΤΗΣ  ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ  ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ                Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής που εισάγεται με το προτεινόμενο από την Κυβέρνηση νομοσχέδιο του Προγράμματος «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι» συναντά ασφαλώς την μήνη των συλλογικών οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης, της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ, καθώς και των περισσοτέρων πολιτικών δυνάμεων της Αντιπολίτευσης. Συναντά επίσης και την άκριτη αποδοχή των πολιτικών δυνάμεων της Κυβερνητικής πλειοψηφίας.

Η ώριμη προσέγγιση του προτεινόμενου εκλογικού συστήματος δεν μπορεί να κινείται ανεξάρτητα από την συνταγματική αποστολή του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και την αναγκαιότητα ουσιαστικής αποκέντρωσης και συνεπώς διαμόρφωσης προϋποθέσεων για την «κυβερνητική σταθερότητα» και την αποτελεσματικότητα των Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών. Η τοπική αυτοδιοίκηση δεν είναι σωματείο,
συνδικαλιστικό ή πολιτιστικό έτσι ώστε να αρκεί η δημοκρατική σύνθεση του συλλογικού οργάνου. Απαιτείται ένα λειτουργικό σύστημα διαμόρφωσης πλειοψηφικής διακυβέρνησης την οποία να συνθέτει ο κοινός προγραμματικός λόγος και η συνευθύνη στην διαμέσου αυτού τελική σύνθεση της πολιτικής εντολής της οποίας ο φορέας είναι βέβαια το σύστημα διακυβέρνησης αλλά κινητήριος μοχλός είναι η συγκρότηση και διατήρηση μίας δεδομένης προγραμματικής πλειοψηφίας. Σε αυτήν εξάλλου την κατεύθυνση στοχεύει και η άμεση εκλογή του Δημάρχου και του Περιφερειάρχη. Η λαϊκή νομιμοποίηση των αιρετών ηγετών του Δήμου και της Περιφέρειας δεν υπολείπεται σε ισχύ από εκείνη των βουλευομένων οργάνων, των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων.

Έχουμε υποστηρίξει ότι η άμεση εκλογή Δημάρχου και Περιφερειάρχη μπορεί να συμβαδίσει με την αναλογική συγκρότηση των Συμβουλίων υπό την προϋπόθεση ότι καταστρώνεται διαδικασία συγκρότησης της πλειοψηφίας με πρωτοβουλία αποκλειστικά του εκλεγέντος Δημάρχου ή Περιφερειάρχη. Η συγκρότηση αυτή πρέπει να καταστρώνεται από το νομοθέτη σε γενικές γραμμές και να θεσμοθετούνται ασφαλιστικές δικλείδες επιβεβαίωσης της προγραμματικής πλειοψηφίας. Το αρμόζον πεδίο αυτής της προγραμματικής πλειοψηφίας είναι η συγκρότηση της Εκτελεστικής Επιτροπής στην οποία εννοείται ότι μετέχουν αποκλειστικά οι παρατάξεις που συνθέτουν την πλειοψηφία (με τον ορισμό των προερχομένων από αυτές «Αντιδημάρχων»). Η συγκρότηση της πλειοψηφίας δια του ορισμού της Εκτελεστικής Επιτροπής οδηγεί στην αναλογική συγκρότηση των Επιτροπών (Οικονομική κ.λ.π.) όπου επίσης θα αποτυπώνεται η προγραμματική πλειοψηφία.

Το νομοσχέδιο όλα αυτά τα αγνοεί. Καταστρώνει την αναλογική σύνθεση των Συμβουλίων ενθαρρύνοντας εντέχνως τον πολλαπλασιασμό των παρατάξεων και συνεπώς δυσχεραίνει  ίσως την προσπάθεια του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη να συνθέσει σταθερή προγραμματική πλειοψηφία. Ενώ καθιερώνει την απλή αναλογική για την εκλογή των Συμβουλίων εισάγει την πολυσταυρία έως το 50% στην εκλογή των μελών της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, δηλαδή εισάγει πλειοψηφικό (οιωνεί) σύστημα για να εξασφαλίσει δήθεν την αντιπροσώπευση της πλειοψηφίας (οριακής ασφαλώς) χωρίς όμως να είναι σε θέση να το κατορθώσει.

Την ίδια στιγμή, η αναγγελία του Υπουργού περί επιμερισμού των αρμοδιοτήτων του Δημοτικού Συμβουλίου διαψεύδεται από το νομοσχέδιο διότι η μόνη διάταξη((άρθρο 72 νομοσχεδίου) αναφέρεται στη δυνητική αποκέντρωση αρμοδιοτήτων από το Συμβούλιο στις Επιτροπές, διάταξη που εν πολλοίς ήδη ισχύει, δεν εφαρμόστηκε ούτε πρόκειται με αυτόν τον τρόπο να εφαρμοστεί.

Η αναλογική σύνθεση των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων  αναπόφευκτα μεταβάλλει τις σχέσεις και τις αντιλήψεις που επικρατούν στο δημοτικό και περιφερειακό σύστημα διακυβέρνησης. Ο Δήμαρχος και ο Περιφερειάρχης του ισχύοντος συστήματος της άνισης αντιπροσώπευσης και της  ex lege άνετης πλειοψηφίας δεν θα σκέπτεται ούτε θα λειτουργεί όπως ο Δήμαρχος και Περιφερειάρχης χωρίς δεδομένη πλειοψηφία ή με ισχνή πλειοψηφία στο Δημοτικό ή Περιφερειακό Συμβούλιο. Αυτό ίσως δικαίως τρομάζει, τρομοκρατεί ή και απογοητεύει τους αιρετούς που ασκούν ή επιδιώκουν να ασκήσουν αυτούς τους ρόλους. Γιαυτό μία μεγάλη μερίδα δεν θέλει να αλλάξουν τα πράγματα. Οι αλλαγές προκαλούν φόβο και απέχθεια κυρίως στους συντηρητικούς ή τους κατά συνήθεια ή συνείδηση αυταρχικούς τοπικούς ηγέτες. Θα αλλάξουν επίσης και οι συμπεριφορές των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβούλων και κυρίως των Αντιδημάρχων και Αντιπεριφερειαρχών. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να είναι θετικές υπό την προϋπόθεση ότι ο νομοθέτης έχει ρυθμίσει την αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος διακυβέρνησης σε νέα βάση. Αυτό ο ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι δεν το κάνει. Φαίνεται ότι το αγνοεί ή το υποτιμά. Αλλά εάν είναι έτσι τότε ο στόχος ή και το αποτέλεσμα θα είναι αυτό που αναδεικνύουν οι πολέμιοι της απλής αναλογικής: η «ακυβερνησία» στους Δήμους και τις Περιφέρειες.

Ως προς την εκλογή των Δημοτικών Συμβουλίων το νομοσχέδιο ορίζει ότι  «Εκλογικό σύστημα - Κατανομή των εδρών του δημοτικού συμβουλίου

1.Το σύνολο των εδρών του δημοτικού συμβουλίου κατανέμεται στους συνδυασμούς που έλαβαν μέρος στις εκλογές, ανάλογα με τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν στον α’ γύρο.

2. Η αναλογική κατανομή των εδρών γίνεται ως εξής:

Το σύνολο των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν, σε όλα τα εκλογικά τμήματα δήμου, αθροιστικά όλοι οι συνδυασμοί που συμμετείχαν στις εκλογές διαιρείται με τον αριθμό των εδρών που αντιστοιχούν σε κάθε δημοτικό συμβούλιο και το πηλίκο αυξημένο κατά μία μονάδα, παραλειπομένου του κλάσματος, αποτελεί το εκλογικό μέτρο. Ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων κάθε συνδυασμού διαιρείται στη συνέχεια με το εκλογικό μέτρο και καθένας τους καταλαμβάνει τόσες έδρες όσο και το ακέραιο πηλίκο της διαίρεσης.

Εάν οι έδρες που καταλαμβάνουν οι συνδυασμοί που συμμετέχουν στην κατανομή με την προηγούμενη διαδικασία είναι λιγότερες από τις προς διάθεση, όσες απομένουν κατανέμονται ανά μία μεταξύ όλων των συνδυασμών, είτε έλαβαν έδρα κατά το προηγούμενο εδάφιο είτε όχι, ανάλογα με τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπά τους.

Εάν οι συνδυασμοί αυτοί ή μερικοί από αυτούς έχουν ίσο αριθμό αχρησιμοποίητων υπολοίπων, διεξάγεται κλήρωση.

Εάν μετά την κατανομή των εδρών με βάση τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα παραμένουν αδιάθετες έδρες, κατανέμονται ανά μία, ανάλογα με το συνολικό αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων του συνδυασμού.

Σε περίπτωση ίσου αριθμού έγκυρων ψηφοδελτίων δύο ή και περισσότερων συνδυασμών, διενεργείται μεταξύ τους κλήρωση από το αρμόδιο δικαστήριο.»

Ως προς την εκλογή των Περιφερειακών Συμβουλίων το νομοσχέδιο (άρθρο 55) ορίζει ότι

 «Εκλογικό σύστημα - Κατανομή των εδρών του περιφερειακού συμβουλίου

1. Το σύνολο των εδρών του περιφερειακού συμβουλίου κατανέμονται στους συνδυασμούς που μετείχαν στις εκλογές, ανάλογα με τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν.

2. Η αναλογική κατανομή των εδρών γίνεται ως εξής:

Το σύνολο των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν στο σύνολο της περιφέρειας όλοι μαζί οι συνδυασμοί που συμμετείχαν στις εκλογές διαιρείται με τον αριθμό των εδρών που αντιστοιχούν σε κάθε περιφερειακό συμβούλιο και το πηλίκο αυξημένο κατά μία μονάδα, παραλειπομένου του κλάσματος, αποτελεί το εκλογικό μέτρο. Ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων κάθε συνδυασμού διαιρείται στη συνέχεια με το εκλογικό μέτρο και καθένας τους καταλαμβάνει τόσες έδρες όσο και το ακέραιο πηλίκο της διαίρεσης.

Εάν οι έδρες που καταλαμβάνουν οι συνδυασμοί που συμμετέχουν στην κατανομή με την προηγούμενη διαδικασία είναι λιγότερες από τις προς διάθεση, όσες απομένουν κατανέμονται ανά μία μεταξύ όλων των συνδυασμών, ανεξαρτήτως εάν έλαβαν ή όχι έδρα κατά τη διαδικασία των προηγούμενων εδαφίων, ανάλογα με τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα τους.

Εάν οι συνδυασμοί αυτοί ή μερικοί από αυτούς έχουν ίσο αριθμό αχρησιμοποίητων υπολοίπων, γίνεται κλήρωση.

Εάν μετά την κατανομή των εδρών με βάση τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα παραμένουν αδιάθετες έδρες, αυτές κατανέμονται ανά μία, σε όλους τους συνδυασμούς, ανάλογα με το συνολικό αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων του συνδυασμού.

Σε περίπτωση ίσου αριθμού έγκυρων ψηφοδελτίων δύο ή και περισσότερων συνδυασμών, ενεργείται μεταξύ τους κλήρωση από το αρμόδιο δικαστήριο.»

Αξίζει να μελετήσουμε τα παραδείγματα εφαρμογής του εκλογικού συστήματος στην βάση πραγματικών δεδομένων και γιαυτό προσφέρονται τα εκλογικά αποτελέσματα των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών του 2014, έτσι ώστε να εστιάσουμε την άσκηση εφαρμογής στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια της τρέχουσας δημοτικής περιόδου και να προτείνουμε την αναζήτηση υποθέσεων συνεργασίας από τις ήδη υπαρκτές παρατάξεις. Η άσκηση έχει ως case study  τους Δήμους της Εύβοιας και τις  Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας, Αττικής και Ιονίων Νήσων  Προτείνουμε ο κάθε αναγνώστης εκτός Εύβοιας να δοκιμάσει την αναγωγή στους Δήμους και την Περιφέρεια της περιοχής του. Σε επόμενο άρθρο μας αναζητούμε τις αλλαγές που θα προκύψουν στον «θεσμικό πολιτισμό» του πολιτικού προσωπικού της Αυτοδιοίκησης και κυρίως τις προϋποθέσεις που πρέπει να έχει υπόψη του ο νομοθέτης εκείνος που δεν επιθυμεί, ούτε ενδόμυχα, την ακυβερνησία, την αναποτελεσματικότητα και την απαξίωση της Αυτοδιοίκησης, θυμίζοντας ότι οι Δήμοι και οι Περιφέρειες  είναι θεσμοί – πεδία εφαρμογής της λαϊκής κυριαρχίας στο πολιτικό-διοικητικό σύστημα και δεν είναι θεσμοί της κοινωνίας των πολιτών για να αρκεί η αναλογική εκπροσώπηση και  basta.

Η Σύνθεση των Δημοτικών Συμβουλίων της Εύβοιας αν εφαρμοζόταν η απλή αναλογική στα αποτελέσματα του 2014

Στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας με την εφαρμογή της απλής αναλογικής στα αποτελέσματα του 2014, την πλειοψηφία θα είχε πάλι ο νυν περιφερειάρχης Κώστας Μπακογιάννης αλλά χωρίς να έχει το 50% + 1 των συμβούλων αφού θα καταλάμβανε 21 έδρες αντί των 31 που έχει σήμερα και των 26 που απαιτούνται για την απόλυτη πλειοψηφία στο περιφερειακό συμβούλιο.

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

νομικός και τέως Δήμαρχος Αυλώνος