Απαράδεκτη χαρακτηρίζει ο Κώστας Λάβδας την κίνηση του Βερολίνου να μην προσκαλέσει την Ελλάδα στη Σύνοδο της Κυριακής για τη Λιβύη, εξηγώντας ότι το επιχείρημα πως δεν θα τεθούν ζητήματα θαλασσίων ζωνών, δεν αξίζει να συζητηθεί σοβαρά, ειδικά μετά την υπογραφή του αυθαίρετου μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης.
«Ο αποκλεισμός της Ελλάδας από το Βερολίνο αποτελεί σαφές μήνυμα στην Τουρκία ότι προκειμένου να υπάρξει μια αρχή ειρηνευτικής διαδικασίας στη Λιβύη, οι νόμιμες – κατά δήλωση και της ΕΕ – αιτιάσεις της Ελλάδας μπορούν να τοποθετηθούν σε δεύτερο πλάνο ή χειρότερα», όπως χαρακτηριστικά λέει ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Και παραθέτει με νόημα τη… μακρά λίστα όσων θα συμμετάσχουν στη Σύνοδο που περιλαμβάνει Σάρατζ και Χάφταρ, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, ΕΕ, ΟΗΕ, Αφρικανική Ένωση, Αλγερία, Αίγυπτος, Κογκό, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Τουρκία.
Αποδίδει μεταξύ άλλων τα παραπάνω στο γεγονός ότι το Βερολίνο επιθυμεί να διατηρήσει τις καλές εμπορικές και άλλες σχέσεις της Γερμανίας με την Τουρκία, η οποία, όπως λέει, θα εξακολουθεί να επιδιώκει να επιτυγχάνει τετελεσμένα,
βάσει σχεδιασμού και συστηματικής προώθησης της αναθεωρητικής ατζέντας.
Στο κρίσιμο ερώτημα, κατά πόσο θα ακυρωθεί το μνημόνιο με την Άγκυρα εφόσον προκύψει μια νέα κυβέρνηση στη βορειοαφρικανική χώρα, εκφράζει σοβαρές επιφυλάξεις, αφού «ακόμη και αν επικρατούσε ο Χάφταρ, η διαδικασία ακύρωσης θα ήταν εσωτερικά δύσκολη εφόσον με τη συμφωνία με την Τουρκία, η Λιβύη αποκτά αμφισβητούμενη αλλά ευρύτερη ΑΟΖ». Γιατί, επομένως, όπως λέει, να αλλάξει πλεύση μια νέα κυβέρνηση στην Τρίπολη;
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Πως σχολιάζετε το γεγονός ότι δύο ημέρες πριν τη Σύνοδο του Βερολίνου για τη Λιβύη, ο Ερντογάν γίνεται ακόμη προκλητικός, διαμηνύοντας ότι θα στείλει στρατό στη χώρα, καθώς και σεισμογραφικό πλοίο για έρευνες στην θαλάσσια περιοχή που ορίζει η συμφωνία;
Η Τουρκία βλέπει ένα παράθυρο ευκαιρίας στη σημερινή διεθνή και περιφερειακή συγκυρία. Ταυτόχρονα, αντιλαμβάνεται τη σημασία των τετελεσμένων. Η συμφωνία Τουρκίας – Τρίπολης αποτελεί ένα τέτοιο τετελεσμένο που θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια και επένδυση πόρων για να ανατραπεί.
Η Τουρκία θα εξακολουθεί να επιδιώκει να επιτυγχάνει τετελεσμένα, βάσει σχεδιασμού και συστηματικής προώθησης της αναθεωρητικής ατζέντας. Εμείς αντί να φλυαρούμε για διαφωνίες με την Τουρκία και το ενδεχόμενο «να τα βρούμε», οφείλουμε να επιμείνουμε ότι υπάρχει μια και μόνη διαφορά, αυτή που αναφέρεται στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Τα υπόλοιπα αποτελούν τουρκικές διεκδικήσεις.
.jpg)
- Πως εξηγείτε το γεγονός ότι το Βερολίνο δεν κάλεσε στη συνάντηση της Κυριακής την Ελλάδα; Τι σημαίνει και κατά πόσο αυτό μπορεί να συνδέεται με τις σχέσεις Μέρκελ - Ερντογάν ;
Αποτελεί μαύρη σελίδα στις ελληνογερμανικές σχέσεις. Συνιστά εντελώς απαράδεκτη κίνηση εκ μέρους της Γερμανίας και, ταυτόχρονα, υποδηλώνει σαφή διπλωματική αδυναμία της Ελλάδας. Υπενθυμίζω τη συμμετοχή: Σάρατζ και Χάφταρ, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, ΕΕ, ΟΗΕ, Αφρικανική Ένωση, Αλγερία, Αίγυπτος, Κογκό, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Τουρκία.
Η άποψη ότι δήθεν η Ελλάδα δεν είχε λόγο να προσκληθεί διότι δεν θα τεθούν θέματα θαλασσίων ζωνών δεν αξίζει να συζητηθεί σοβαρά. Καταρχήν η Ελλάδα είναι μια από τις όμορες χώρες από θαλάσσια άποψη και, φυσικά, μια από τις λίγες Μεσογειακές χώρες της ΕΕ.
Κυρίως όμως, ακριβώς επειδή στις 27 Νοεμβρίου 2019 η Τουρκία και η κυβέρνηση της Τρίπολης προχώρησαν στην υπογραφή του αυθαίρετου μνημονίου συνεργασίας για τον καθορισμό των θαλάσσιων δικαιοδοσιών, ενώ παράλληλα υπέγραψαν και μνημόνιο αμυντικής συνεργασίας, ο αποκλεισμός της Ελλάδας από το Βερολίνο αποτελεί σαφές μήνυμα στην Τουρκία ότι προκειμένου να υπάρξει μια αρχή ειρηνευτικής διαδικασίας στη Λιβύη οι νόμιμες – κατά δήλωση και της ΕΕ – αιτιάσεις της Ελλάδας μπορούν να τοποθετηθούν σε δεύτερο πλάνο ή χειρότερα.
Οι εξηγήσεις είναι σαφείς. Προφανώς η Γερμανία έχει εξαιρετικά καλές εμπορικές και άλλες σχέσεις με την Τουρκία τις οποίες επιθυμεί να διατηρήσει σε φιλικό επίπεδο πάση θυσία. Δεύτερον, η Γερμανία προσπαθεί να διαδραματίσει ρόλο μεσολάβησης στο θέμα της Λιβύης και πασχίζει – χωρίς τη στρατιωτική ισχύ, τo αποικιακό παρελθόν ή τη διπλωματική παράδοση της Γαλλίας ή και της Ιταλίας στην περιοχή – να επιτύχει αποτελέσματα ως μη εμπλεκόμενο μέρος.
Τρίτον, η εξέλιξη αντανακλά και τις δικές μας αδυναμίες. Ούτε η προσπάθεια να πειστεί το Βερολίνο για την πασίδηλη ανάγκη μείωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων μας ούτε ο ωμός εκβιασμός που ασκεί η Τουρκία με το μεταναστευτικό επιτρέπεται να αποτελούν λόγους υποβάθμισης των εθνικών μας συμφερόντων.
Είναι χαρακτηριστικό αλλά και εξαιρετικά θετικό το γεγονός ότι η Γαλλία επανέρχεται επί της συμφωνίας Τουρκίας – Τρίπολης και δυο ημέρες πριν τη Διάσκεψη του Βερολίνου, επισημαίνει εκ νέου ότι η συμφωνία "αποτελεί άμεση αμφισβήτηση των συμφερόντων και των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών-μελών της Ένωσης, ειδικότερα της Κύπρου και της Ελλάδας". Είναι αυτήν ακριβώς την άμεση αμφισβήτηση που επιμένει να αγνοεί η Γερμανία, ενθαρρύνοντας τον Τουρκικό αναθεωρητισμό.
- Αν σας ζητούσα μια πρόβλεψη για την εξέλιξη του εμφυλίου στη Λιβύη, και κατά πόσο θα υπάρξει τελικά συμφωνία στη Σύνοδο του Βερολίνου για την επόμενη ημέρα της χώρας, τι θα μου απαντούσατε;
Υπάρχει η πιθανότητα να συμφωνηθεί καταρχήν ένας οδικός χάρτης που θα περιλαμβάνει κάποιες αρχικές δεσμεύσεις ώστε να γίνει εφικτή η επανέναρξη συνομιλιών. Τι θα γίνει όμως με τις στρατιωτικές παρεμβάσεις και τον εξοπλισμό των αντιπάλων στρατοπέδων; Η στρατιωτική συνεργασία Τουρκίας – Τρίπολης, με την βοήθεια του Κατάρ, αποτελεί ένα από τα προβλήματα, τη στιγμή μάλιστα που η Λιβύη μετά το 2011 δεν έχει κάποιο εθνικό σημείο αναφοράς ενώ η πλευρά Χάφταρ υποστηρίζεται άμεσα ή έμμεσα από την Αίγυπτο, την Ρωσία, την Γαλλία και τα Εμιράτα.
Οι ΗΠΑ σωστά ζήτησαν να αποσυρθεί όλο το ξένο στρατιωτικό προσωπικό από τη Λιβύη. Θυμίζω ότι προ ημερών το κοινοβούλιο της Λιβύης στη Βεγγάζη ψήφισε υπέρ της διακοπής των σχέσεων με την Τουρκία και ζήτησε την παραπομπή του Σάρατζ για «εσχάτη προδοσία». Όμως η κυβέρνηση Σάρατζ στην Τρίπολη εξακολουθεί να απολαμβάνει διεθνούς αναγνώρισης. Εάν, σε αυτό το δύσκολο πλαίσιο, υπάρξει έναρξη κάποιας διαδικασίας, θα πρέπει η Ελλάδα στα επόμενα βήματα να έχει συμμετοχή. Διαφορετικά ο ρόλος της Τουρκίας θα παγιωθεί.
- Πως είδατε τη χθεσινή δήλωση Μητσοτάκη ότι αν η όποια συμφωνία προκύψει από τη Σύνοδο του Βερολίνου, δεν περιλαμβάνει ως βασική προϋπόθεση, τη κατάργηση του Μνημονίου Τουρκίας Λιβύης για τις θαλάσσιες ζώνες, τότε η Ελλάδα θα ασκήσει βέτο στο Συμβούλιο Κορυφής της ΕΕ;
Δεν είναι σαφές σε τι θα ασκήσει βέτο η χώρα μας. Αν π.χ. υπάρξει κάποια νέα συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Λιβύης για βοήθεια μετά από μια ενδεχόμενη κυβέρνηση εθνικής συνεργασίας στην Τρίπολη, εκεί θα είναι πράγματι δυνατό να ασκηθεί πίεση τέτοιου είδους. Την Λιβύη αφορούσε η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας ως μια από τις χώρες-εταίρους του Νότου, αλλά η υπό διαμόρφωση συνεργασία ΕΕ – Λιβύης πάγωσε πριν ολοκληρωθεί.
Παράλληλα η ΕΕ αποτελεί σήμερα μεγάλο χρηματοδότη σε ανθρωπιστική βοήθεια, η οποία όμως δεν μπορεί και δεν πρέπει να διακοπεί. Η ενδεχόμενη συμφωνία μεταξύ των πλευρών στην Λιβύη δεν είναι ζήτημα ΕΕ, ας μην το ξεχνάμε. Αντίθετα, η αλληλεγγύη στα μέλη της θα έπρεπε να είναι ζήτημα ΕΕ.
- Πως ερμηνεύετε τη κίνηση του Στρατηγού Χάφταρ, να κάνει, καθ οδόν προς Βερολίνο, μια στάση στην Αθήνα για να έχει σήμερα συνάντηση με την ελληνική κυβέρνηση;
Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα κίνηση και του Χάφτάρ και της Αθήνας, θα πρέπει φυσικά να περιμένουμε να δούμε τη συνέχεια.
- Το κρίσιμο για εμάς φυσικά είναι, όταν και εφόσον προκύψει νέα κυβέρνηση στη Λιβύη, να ακυρωθεί το μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες μεταξύ Άγκυρας-Τρίπολης. Βλέπετε αυτό να συμβαίνει;
Δύσκολος δρόμος με αβέβαιο αποτέλεσμα. Πρώτον, δεν διαφαίνεται εύκολη στρατιωτική επικράτηση του Χάφταρ. Δεύτερον, ακόμη και αν επικρατούσε ο Χάφταρ, η διαδικασία ακύρωσης θα ήταν εσωτερικά δύσκολη εφόσον με τη συμφωνία με την Τουρκία η Λιβύη αποκτά αμφισβητούμενη αλλά ευρύτερη ΑΟΖ.
Και όλο αυτό, πρέπει να επισημάνουμε, με υπόβαθρο μια υποχωρητική Ελλάδα. Γιατί να αλλάξει πλεύση μια νέα κυβέρνηση στην Λιβύη; Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική εξωτερική πολιτική βρίσκεται σε συνεχή αναδίπλωση την οποία μάλιστα κάποιοι βαπτίζουν «αυξημένη εξωτερική νομιμοποίηση», χωρίς ίχνος χιούμορ. Με την χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση που οδήγησε σε κρίσιμη εξάρτηση, την σαφώς αλληλένδετη και επίσης εμβληματική εθνική υποχώρηση με τη Συμφωνία των Πρεσπών, την εξασθένιση της αποτρεπτικής ισχύος απέναντι στην Τουρκία και την επικράτηση αντιλήψεων που εμπόδισαν την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, η Ελλάδα έγινε μια χώρα προβλέψιμα υποχωρητική.
Τα αποτελέσματα είναι απτά. Σήμερα η Τουρκία παραβιάζει την μη οριοθετημένη από εμάς υφαλοκρηπίδα και το ακόμη θεωρητικό δικαίωμά μας για ΑΟΖ ενώ κάνει και επίσημα δηλώσεις για νησιά αμφισβητούμενης κυριαρχίας. Λείπει στην Ελλάδα η σοβαρή διαμόρφωση και ιεράρχηση προτεραιοτήτων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2018 οι σχέσεις με την Ρωσία έφτασαν σε σχεδόν πλήρη ρήξη λόγω της Συμφωνίας των Πρεσπών, όταν η Αθήνα επικαλούμενη παρέμβαση της Ρωσίας στο θέμα προσχώρησε στην απέλαση δύο Ρώσων διπλωματών και την απαγόρευση εισόδου στην Ελλάδα άλλων δυο.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι στο τέλος του 2019 η νέα κυβέρνηση στην Αθήνα προέβη σε σκληρή κριτική στη Γαλλία διότι – άκουσον, άκουσον – καθυστέρησε την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με Τίρανα και Σκόπια. Αντίθετα, μια σοβαρή πολιτική με συνέχεια, στόχους και προτεραιότητες θα αντιλαμβανόταν π.χ. τη σημασία της ιδιαίτερα στενής συνεργασίας με τη Γαλλία όπως επίσης και την ανάγκη βελτιωμένων, κατά το δυνατό, σχέσεων με τη Ρωσία.
Όπως εξηγώ από μήνες, στη φάση που έχουμε εισέλθει οφείλουμε να είμαστε ψύχραιμοι αλλά και προετοιμασμένοι. Κάθε παρέμβαση για συγκράτηση της Άγκυρας θα είναι ευπρόσδεκτη από όπου και αν προέρχεται.
* Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, Senior Research Fellow στο London School of Economics και Καθηγητής στην Έδρα Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών «Κωνσταντίνος Καραμανλής» στο Fletcher School of Law and Diplomacy του Πανεπιστημίου Tufts στις ΗΠΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου