ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Σαράντης Μιχαλόπουλος Κάτοικος Ιτέας

Το κύριο θέμα των τελευταίων ημερών είναι αναμφισβήτητα η αστυνομική βία που εκδηλώθηκε σε μία συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά και αντίστοιχες βίαιες συμπεριφορές κάποιων ατόμων σε βάρος αστυνομικού που ακολούθησαν.

Στην καρδιά αυτών των γεγονότων ήταν, από τη μία η έξαρση της πανδημίας και η ανάγκη για αυστηρότερα μέτρα περιορισμού, και από την άλλη η ιστορία της απεργίας πείνας του Δ.Κουφοντίνα και οι διαμαρτυρίες κάποιων ομάδων στα πλαίσια «συμπαράστασης» στον τελευταίο.

Όλα τα παραπάνω οδήγησαν στα γεγονότα της Νέας Σμύρνης και προκάλεσαν τη συζήτηση που θα γίνει στη Βουλή την Παρασκευή 12 του μηνός σε επίπεδο αρχηγών κομμάτων.

Εκείνο που εγώ αναρωτιέμαι και αυτή τη φορά είναι πως θα εξελιχθεί αυτή η συζήτηση,

διότι από αντίστοιχες του παρελθόντος εκείνο που έχει μείνει σε εμένα είναι κορώνες και «τσιτάτα» από όλες σχεδόν τις πλευρές και καμία ουσιαστική προσέγγιση του συζητούμενου θέματος.

Το πλέον ανησυχητικό όμως για μένα είναι ότι όλοι μιλούν για τη Δημοκρατία και τους Πολίτες, δίνοντας όμως ο καθένας τον δικό του «ορισμό» για τις νευραλγικές αυτές έννοιες.

Όσο και αν γίνομαι κουραστικός, θα ξεκινήσω τον δικό μου σχολιασμό και τη δική μου τοποθέτηση από τον επίσημο ορισμό της έννοιας της Δημοκρατίας, όπως αυτός αναφέρεται στο λεξικό Βικιπαίδεια.

Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Κεντρικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία των πολιτών (στην άμεση δημοκρατία, στις εκλογές ή στα δημοψηφίσματα) ή κάποιων αντιπροσώπων τους (στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία). Οι ακρογωνιαίοι λίθοι της, περιλαμβάνουν την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του λόγου, την ισοτιμία, τη συμμετοχή στα κοινά και το δικαίωμα στη ζωή. Θεσπίστηκε από τον Κλεισθένη για πρώτη φορά, στην Ελλάδα (στην Αθήνα συγκεκριμένα) το 508 π.Χ.

Κατά τον Αριστοτέλη, είναι το πολίτευμα στο οποίο επικρατούν οι απόψεις της πλειοψηφίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι πολίτες της μειοψηφίας δεν έχουν και αυτοί τα ίδια δικαιώματα. Με την προϋπόθεση ότι οι ενέργειες όλων των πολιτών περιορίζονται μέσα σε ορισμένα όρια. Τα όρια αυτά στις δημοκρατίες τα καθορίζουν οι νόμοι και δεν πρέπει να τα υπερβαίνει κανείς. Γιατί η υπέρμετρη δραστηριότητα (ασυδοσία) του ενός περιορίζει την ελευθερία του άλλου.

Γιατί όμως ξεκινώ από αυτό τον ορισμό ; Ξεκινώ από αυτό, διότι, αν δεν συμφωνήσουμε στο ότι σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα «επικρατούν οι απόψεις της πλειοψηφίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι πολίτες της μειοψηφίας δεν έχουν και αυτοί τα ίδια δικαιώματα» αλλά και στο ότι «οι ενέργειες όλων των πολιτών περιορίζονται μέσα σε ορισμένα όρια, τα οποία καθορίζουν οι νόμοι και δεν πρέπει να τα υπερβαίνει κανείς, διότι η υπέρμετρη δραστηριότητα (ασυδοσία) του ενός περιορίζει την ελευθερία του άλλου», τότε δεν έχει νόημα καμία περαιτέρω συζήτηση.

Και είναι σημαντική η παραπάνω συμφωνία, διότι πολλά από τα σημερινά κόμματα δείχνουν να πρεσβεύουν διαφορετικά πράγματα, καθώς κάποια από αυτά φθάνουν να χαρακτηρίζουν την εφαρμογή, έστω με λανθασμένο τρόπο, των νόμων σαν εκτροπή από τη Δημοκρατία (φθάνουν να μιλούν για χούντες) ή, ακόμη χειρότερα, να διακηρύσσουν την «οργανωμένη απειθαρχία». Και βέβαια, με τους χαρακτηρισμούς αυτούς δείχνουν να αγνοούν τι πραγματικά θέλει η πλειοψηφία των πολιτών, αναγορεύοντας τη δική τους θέση σε «βούληση του Λαού», την οποία μόνο αυτά τα κόμματα εκφράζουν, έστω και αν τα εκλογικά ή δημοσκοπικά αποτελέσματα είναι μακράν της πραγματικής πλειοψηφίας αυτού του Λαού.

Κάποτε ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε πλειοψηφία και κυβέρνησε τον τόπο. Στα πλαίσια αυτής της διακυβέρνησης έδειξε να νοιάζεται περισσότερα για την ελευθερία έκφρασης μειονοτήτων, κάτι που ήταν απολύτως θεμιτό, αφού αυτή ήταν η ιδεολογία του, την οποία δεν είχε αποκρύψει από τον Ελληνικό λαό.

Στα πλαίσια αυτά είδαμε κάποιες ομάδες που χαρακτηρίστηκαν σαν «συλλογικότητες» να προβαίνουν σε ακτιβισμούς, όπως π.χ. ο Ρουβίκωνας, που από μία απλή διανομή εντύπων με συνθήματα έφθασαν και σε σαφώς παράνομες ενέργειες, όπως η φθορά ξένης περιουσίας, οι απειλές και λεκτικές προσβολές, ακόμη και χειροδικία.

Εγώ δεν μπορώ να ξεχάσω την πρώην Πρόεδρο της Βουλής, την Ζωή Κωνσταντοπούλου, να κάνει on camera παρατήρηση στον επικεφαλής της Φρουράς της Βουλής διότι «δεν επέτρεπε στους πολίτες να διαδηλώσουν ανενόχλητοι» πετώντας προκηρύξεις μέσα στην Βουλή των Ελλήνων.

Κάποια στιγμή, οι πολίτες έδωσαν την πλειοψηφία σε ένα άλλο κόμμα, τη ΝΔ, για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων όμως ήταν και η επαναφορά μίας τάξης στην κοινωνία, όπου η ανεξέλεγκτη δράση κάποιων που ήθελαν να αποκαλούνται «αντιεξουσιαστές» είχε εμφανώς διαταραχθεί και σίγουρα δεν εύρισκε, όχι μόνο στήριξη, αλλά ούτε καν ανοχή.

Η νέα λοιπόν κυβέρνηση, ερμηνεύοντας με τον δικό της τρόπο αυτή την «εντολή» του Ελληνικού λαού, προχώρησε σε ενέργειες (π.χ. εκκενώσεις κτιρίων που τελούσαν υπό κατάληψη) αλλά και σε νομοθετικές ρυθμίσεις (π.χ. πανεπιστημιακό άσυλο και φύλαξη πανεπιστημίων), οι οποίες, όπως συμβαίνει στα δημοκρατικά πολιτεύματα, κρίθηκαν και σε αρκετές περιπτώσεις κατακρίθηκαν από την Αντιπολίτευση, εκεί όπου αυτό προβλέπεται να γίνεται, δηλαδή στη Βουλή των Ελλήνων.

Στα δημοκρατικά όμως πολιτεύματα, εκτός από τη Βουλή, υπάρχει και η άμεση έκφραση των απόψεων και των προτιμήσεων των πολιτών μέσα από το δικαίωμα του «συνέρχεσθαι», δηλαδή και με εκδηλώσεις όπως μία συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Στη συγκεκριμένη όμως φάση της κοινωνικής ζωής, όπου το κυρίαρχο στοιχεία είναι η προάσπιση του ύψιστου αγαθού της υγείας και της ζωής των πολιτών, εκ των πραγμάτων μπήκαν κάποιοι περιορισμοί για οποιασδήποτε φύσης συγκεντρώσεις, αλλά και η ανάγκη αυστηρότερης επιτήρησης των μέτρων διασφάλισης της δημόσιας υγείας.

Και εδώ έρχεται το περιστατικό της αστυνομικής βίας στη Νέα Σμύρνη. Και είναι ένα περιστατικό που, ανεξάρτητα των συνθηκών κάτω από τις οποίες συνέβη, είναι απολύτως καταδικαστέο, διότι και για τον χειρότερο εγκληματία, ακόμη και τον Κουφοντίνας, δεν δικαιολογείται η άσκηση τέτοιας σωματικής βίας, σαν αυτή που είδαμε.

Δυστυχώς όμως, για μία ακόμη φορά φάνηκε να βλέπουμε οι περισσότεροι το δένδρο και όχι το δάσος. Φάνηκε να στεκόμαστε στο περιστατικό, κάποιο αστυνομικοί άσκησαν βία, και δεν αναζητήσαμε τα βαθύτερα αίτια, γιατί άσκησαν αυτή τη βία. Και βαθύτερα αίτια δεν είναι το αν και εκείνοι δέχθηκαν ή όχι επίθεση από κάποια ομάδα πολιτών, αλλά όλο το πλαίσιο συγκρότησης και λειτουργίας αυτού του κρίσιμου για την ασφάλεια των πολιτών και την εφαρμογή των νόμων θεσμού, δηλαδή της Αστυνομίας.

Δεν θα έπρεπε, πριν ρίξουμε το ανάθεμα, να αναρωτηθούμε πως προσλαμβάνονται και πως εκπαιδεύονται οι αστυνομικοί ; Δεν θα έπρεπε πρωτίστως να αναζητήσουμε ποιο είναι το "δόγμα" επάνω στο οποίο δομείται η εκπαίδευση του προσωπικού των Σωμάτων Ασφαλείας ; Δεν θα έπρεπε να μάθουμε αν υπάρχει σύστημα αξιολόγησης κάποιων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών αυτών των ανθρώπων, όχι μόνο κατά την πρόσληψη, αλλά και στη διάρκεια της θητείας τους ; Δεν θα έπρεπε κάποιοι να μας πουν αν προβλέπεται ψυχολογική υποστήριξη σε ένα επάγγελμα που έχει τόσο μεγάλη έκθεση σε ακραίες συμπεριφορές ;

Δεν κομίζω γλαύκας εις Αθήνας αν πω ότι σε οποιαδήποτε σοβαρή εταιρία η πρόσληψη προσωπικού στηρίζεται, αφενός σε «τεχνικές γνώσεις», αφετέρου δε σε συγκεκριμένες «συμπεριφορές» που συναρτώνται με το είδος της δουλειάς, για την οποία γίνεται η πρόσληψη. Και, αν για τη διαπίστωση «επάρκειας» των απαιτούμενων «τεχνικών γνώσεων» τα πράγματα είναι εύκολα και απλά, για την αναζήτηση των «συμπεριφορών», ή, αλλιώς, των «δεξιοτήτων και ικανοτήτων» (skills and competencies), οι εφαρμοζόμενες τεχνικές είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένες.

Ας μου επιτραπεί να αναφέρω ένα παράδειγμα. Εγώ θήτευσα κάποια περίοδο επικεφαλής της ΑΜΕΛ, δηλαδή της εταιρίας λειτουργίας του Μετρό. Εκεί, δια νόμου, προβλεπόταν ότι οι προσλαμβανόμενοι για οδηγοί ή υπεύθυνοι σταθμών έπρεπε να περνούν κάποια «ψυχομετρικά» τεστ. Η διαδικασία αυτή ήταν απαραίτητη ακόμη και σε εσωτερικές μετακινήσεις προσωπικού, για κάλυψη αναγκών στις προαναφερθείσες κατηγορίες από προσωπικό άλλων κατηγοριών.

Πέραν αυτού, στον Οργανισμό αυτόν υπηρετούσε Κοινωνική Λειτουργός με Δίπλωμα αλλά και Μεταπτυχιακό στην Ψυχολογία, η οποία είχε σαν έργο την παροχή ψυχολογικής υποστήριξης σε όλο το προσωπικό, ιδιαίτερα όμως στις κρίσιμες ειδικότητες των Οδηγών και των Υπευθύνων Σταθμών.

Την ίδια στιγμή, σε συγγενή Οργανισμό, την ΕΘΕΛ, όπου επίσης προβλεπόταν η διαδικασία των ψυχομετρικών τεστ, υπήρχε κενή οργανική θέση Κοινωνικού Λειτουργού, διότι δεν γίνονταν προσλήψεις εξ αιτίας των μνημονίων.

Το τελευταίο το πληροφορήθηκα, όταν μετατέθηκα στο Δ.Σ. της ΟΣΥ, δηλαδή της εταιρίας που προέκυψε από τη συγχώνευση της ΕΘΕΛ και των ΗΛΠΑΠ, και νοιώθω την προσωπική ικανοποίηση ότι συνέβαλα στην αρκετά ικανοποιητική για τα δεδομένα της εποχής λύση, καθώς πρότεινα στις δύο Διοικήσεις να «μοιράζεται» η Κοινωνικής Λειτουργός της ΑΜΕΛ και στους δύο Οργανισμούς, μέχρι να προσληφθεί κάποιος νέος στην ΟΣΥ.

Διερωτώμαι αν τέτοιες διαδικασίες εφαρμόζονται στην Ελληνική Αστυνομία. Εκείνο που γνωρίζω προσωπικά είναι ότι σίγουρα εφαρμόζονται σε άλλους φορείς του Δημοσίου και συγκεκριμένα στην Πολεμική Αεροπορία, στην οποία είχα απευθυνθεί σαν επικεφαλής της ΑΜΕΛ, για να αναλάμβανε εκείνη να κάνει ψυχομετρικά τεστ στο προσωπικό του Μετρό, αντί ενός ιδιώτη που χρησιμοποιούσαμε μέχρι τότε. Και μάλιστα, να προσθέσω στο σημείο αυτό ότι είχα εντυπωσιαστεί από το υψηλό επίπεδο της σχετικής υπηρεσίας της Πολεμικής Αεροπορίας, κάτι φυσικά αναμενόμενο για ένα τέτοιο νευραλγικό τομέα.

Πριν λοιπόν από την προγραμματισμένη αντιπαράθεση των κομμάτων στην Βουλή, που προσωπικά εκτιμώ ότι θα κινηθεί στα συνήθη επίπεδα των λεκτικών πυροτεχνημάτων «εσείς που στήνετε ένα αυταρχικό κράτος» ή «εσείς που στηρίζετε τους μπαχαλάκηδες», ας προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις στα ερωτήματα που διατύπωσα εγώ, ώστε να μπορέσουμε να θεραπεύσουμε κακά που υπάρχουν και να βάλουμε στέρεες βάσεις για μία Αστυνομία στην υπηρεσία του Πολίτη.

Στα πλαίσια της παραπάνω συζήτησης είναι βέβαιο ότι θα αναφερθούν και κάποιες «θεσμικές αλλαγές» που έγιναν από την παρούσα Κυβέρνηση, σχετικά με την προστασία του Πολίτη από κάθε μορφής αυθαιρεσία της Διοίκησης στην οποία περιλαμβάνονται και τα Σώματα Ασφαλείας.    

Συγκεκριμένα, αντιγράφω από ανακοίνωση κυβερνητικού βουλευτή :

Ο Συνήγορος του Πολίτη με νόμο της Κυβέρνησης είναι από 7/2/2020 αρμόδιος για την Διερεύνηση Περιστατικών Αυθαιρεσίας.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με την παρούσα διακυβέρνηση και τον νόμο 4662/2020 τέθηκε ένα σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο για τη διερεύνηση φαινομένων αυθαιρεσίας στα Σώματα Ασφαλείας. Πριν από τον νόμο αυτό, αρμόδιο για σχετικά θέματα ήταν το Γραφείο Αντιμετώπισης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, υπαγόμενο απευθείας στον Υπουργό. Ουσιαστικά δηλαδή προβλεπόταν μόνο διοικητικός αυτοέλεγχος.

Με τον νέο νόμο, από 7/2/2020 ορίστηκε ο Συνήγορος του Πολίτη ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας με αρμοδιότητα τη συλλογή, καταγραφή, αξιολόγηση, διερεύνηση και περαιτέρω προώθηση καταγγελιών για πράξεις του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακτοφυλακής, του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και των υπαλλήλων των καταστημάτων κράτησης.

 

Εγώ θα συμφωνήσω ότι η τροποποίηση αυτή είναι θετική, όμως προσωπικά πιστεύω ότι η έμφαση πρέπει να δοθεί στην πρόληψη εμφάνισης περιστατικών αυθαιρεσίας, κάτι που μπορεί να γίνει κυρίως με την επανεξέταση του όλου πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των Σωμάτων Ασφαλείας. Παραδείγματα και σχετικές πρακτικές υπάρχουν και μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν και στον τομέα αυτόν.