Ο ναύαρχος Κουντουριώτης αποφεύγει την παγίδα των Τούρκων και ταπεινώνει το «Μπαρμπαρόσα».
Η θρυλική ναυμαχία της Λήμνου και η κυριαρχία του ελληνικού στόλου...
Την περίοδο που ο ελληνικός στρατός, κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, έδινε νικηφόρες μάχες στο μέτωπο της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου, ο ελληνικός στόλος κυριαρχούσε στη θάλασσα του Αιγαίου.
Τα ελληνικά πολεμικά πλοία με επικεφαλής το θωρακισμένο καταδρομικό «Αβέρωφ», ένα υπερόπλο της εποχής, απέκλεισαν τον τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλια και κατέστησαν αδύνατη τη μεταφορά οθωμανικών δυνάμεων από το ασιατικό στο ευρωπαϊκό έδαφος, μέσω θαλάσσης. Παράλληλα, το ένα μετά το άλλο απελευθερώθηκαν τα νησιά του Αιγαίου, εκτός από τα Δωδεκάνησα που βρίσκονταν υπό ιταλική κατοχή.
Ο τουρκικός στόλος εξήλθε των Στενών των Δαρδανελίων και αναμετρήθηκε με τον ελληνικό στις 3 Δεκεμβρίου 1912,
στην περίφημη ναυμαχία της Έλλης. Ηττήθηκε ωστόσο και αναγκάστηκε να καταφύγει εκ νέου στα Στενά.
Τον επόμενο μήνα τα τουρκικά πλοία δεν έμειναν ανενεργά, αλλά παρενοχλούσαν τα περιπολούντα στην περιοχή, ελληνικά αντιτορπιλικά.
Τη νύχτα της 1ης προς 2ας Ιανουαρίου 1913 το τουρκικό καταδρομικό «Χαμηδιέ» προσέβαλε αιφνιδιαστικά το εύδρομο «Μακεδονία» στο λιμάνι της Σύρου.
Το τουρκικό πολεμικό είχε διαφύγει της προσοχής των Ελλήνων κατά την έξοδό του από τα Στενά.
Σκοπός του ήταν να παρασύρει τον ελληνικό στόλο που ελλιμενιζόταν στη Λήμνο σε ένα «κυνηγητό».
Έτσι, ο τουρκικός στόλος ανενόχλητος θα επιχειρούσε την ανακατάληψη των νησιών του Αιγαίου.
Ο αρχηγός του ελληνικού στόλου όμως, ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης δεν έπεσε στην παγίδα των Τούρκων. Αρνήθηκε μάλιστα να εκτελέσει την εντολή της κυβέρνησης για καταδίωξη του «Χαμηδιέ».
Το τουρκικό καταδρομικό «Χαμηδιέ» προσπάθησε ανεπιτυχώς να παρασύρει τον ελληνικό στόλο μακριά από τη Λήμνο.
Ο ναύαρχος Κουντουριώτης Το πρωί της 5ης Ιανουαρίου, θεωρώντας ότι τα περισσότερα ελληνικά πλοία καταδίωκαν το «Χαμηδιέ», ο τουρκικός στόλος εξήλθε των Στενών με κατεύθυνση τη Λήμνο.
Τον αποτελούσαν το καταδρομικό «Μετζητιέ», τα θωρηκτά «Χαϊρεδίν Μπαρμπαρόσα», «Τουργούτ Ρέις», «Μεσουδιέ» και πέντε αντιτορπιλικά.
Για να τονωθεί μάλιστα το ηθικό των τουρκικών πληρωμάτων, στο «Μπαρμπαρόσα» είχε υψωθεί η σημαία του διάσημου Τούρκου ναυάρχου του 16ου αιώνα. Το ελληνικό ανιχνευτικό «Λέων» ενημέρωσε τον Κουντουριώτη για τις κινήσεις του οθωμανικού στόλου.
Ο ελληνικός στόλος με το «Αβέρωφ», τα θωρηκτά «Ύδρα», «Σπέτσες», «Ψαρά» και επτά αντιτορπιλικά, απέπλευσε από το λιμάνι του Μούδρου προς συνάντηση του εχθρού.
Οι δύο αντίπαλοι απέκτησαν οπτική επαφή στις 10.20. Αμέσως έκαναν μια σειρά ελιγμών προκειμένου να αποκτήσουν πλεονεκτικότερες θέσεις. Το θωρακισμένο καταδρομικό «Αβέρωφ». Έγειρε την πλάστιγγα της νίκης προς την ελληνική πλευρά.
Η ναυμαχία της Λήμνου ήταν η δεύτερη νικηφόρα ναυμαχία του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, η οποία και επισφράγισε την απόλυτη κυριαρχία των Ελλήνων στο Αιγαίο Στις 11.35 ο τουρκικός στόλος, άνοιξε πυρ, με κύριο στόχο το «Αβέρωφ». Τα τουρκικά πυρά ήταν άστοχα.
Τα ελληνικά πλοία άνοιξαν πυρ λίγα λεπτά μετά.
Πολύ γρήγορα το «Μετζητιέ» και τα τουρκικά αντιτορπιλικά εγκατέλειψαν τη ναυμαχία και κατευθύνθηκαν στα Στενά. Εν τω μεταξύ, ένα εκρηκτικό βλήμα από το «Ύδρα» ή το «Ψαρά» κατέστρεψε το κεντρικό πυροβολείο του «Μεσουδιέ».
Η φωτιά που εκδηλώθηκε ανάγκασε το τουρκικό θωρηκτό να εγκαταλείψει τη ναυμαχία. Το «μπαρμπαρόσα» τέθηκε στο στόχαστρο των πυροβόλων του «Αβέρωφ» και υπέστη σοβαρές ζημιές.
Μια οβίδα μάλιστα του ελληνικού καταδρομικού έκοψε τον κεντρικό ιστό που ήταν ανηρτημένη η σημαία του, καταρρακώνοντας το ηθικό του πληρώματος. Σύντομα και αυτό το τουρκικό πλοίο ανέκρουσε πρύμναν για τα Στενά. Στη συνέχεια το «Αβέρωφ» έπληξε και το «Τουργούτ Ρέις».
Επανεμφανίστηκε όμως το «λαβωμένο» «Μεσουδιέ» και άρχισε να βάλλει κατά του ελληνικού καταδρομικού. Μια οβίδα 28 mm έπληξε το θεραπευτήριο του «Αβέρωφ» προκαλώντας μικρής έκτασης πυρκαγιά.
Τελικά, οι δύο αντίπαλοι έπαυσαν πυρ όταν τα τουρκικά πλοία τέθηκαν στην ασφάλεια των επάκτιων πυροβολείων των Στενών.
«Το Ἀβέρωφ τότε ἤρξατο διὰ μεγάλης ταχύτητος καταδιώκων ὁλόκληρον ἐχθρικὸν στόλον σπεύδοντα πρὸς Ἑλλήσποντον ἐν πλήρει ἀταξίᾳ. Ἰδιαιτέραν ἐντύπωσιν προὐξένησεν ἡμῖν ἡ τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἐξαφάνισις τοῦ ἐξαιρετικῶς ἐπιδεικτικοῦ μεγέθους τουρκικοῦ ναυαρχικοῦ σήματος».
Απόσπασμα από την αναφορά του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη προς το Υπουργείο Ναυτικών, 5 Ιανουαρίου 1913. Στη φωτογραφία η φυγή του τουρκικού στόλου προς τα Στενά. Φωτογραφικό Αρχείο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Η ναυμαχία κατέδειξε τόσο την αποτελεσματικότητα των πυρών του ελληνικού στόλου όσο και την ανωτερότητα του «Αβέρωφ» έναντι των αντίστοιχων τουρκικών πλοίων.
Η διορατικότητα του Κουντουριώτη, το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και η τόλμη των ελλήνων ναυτών αποτέλεσαν τα εχέγγυα για την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο.
Νίκος Γιαννόπουλος – ιστορικός...
2. Η Ναυμαχία της Έλλης
Η Ναυμαχία της Έλλης ήταν η πρώτη από την εποχή του Αγώνα της Ανεξαρτησίας αναμέτρηση του ελληνικού και του τουρκικού στόλου, κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο. Πραγματοποιήθηκε το πρωί της 3ης Δεκεμβρίου 1912 (16 Δεκεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) στ' ανοιχτά του ακρωτηρίου Έλλη (Ελές-Μπουρνού στα τουρκικά) της χερσονήσου της Καλλίπολης, κοντά στην είσοδο των Στενών των Δαρδανελλίων. Διήρκεσε μία ώρα και έληξε με νίκη των ελληνικών δυνάμεων.
Τους πρώτους μήνες του Α' Βαλκανικού Πολέμου ο ελληνικός στόλος κυριαρχούσε στο Αιγαίο. Υπό την ηγεσία του Υδραίου υποναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη (1855-1935), αρχικά απελευθέρωσε τη Λήμνο και εγκατέστησε στον όρμο του Μούδρου το προκεχωρημένο αγκυροβόλιο του Στόλου. Ακολούθησε η απελευθέρωση του Αγίου Όρους, των νησιών του βορείου και ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος, Άγιος Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος). Αντίθετα, ο τουρκικός στόλος υπό τη διοίκηση του ναυάρχου Ραμίζ Μπέη παρέμεινε προστατευμένος στα στενά των Δαρδανελίων, χωρίς να επιχειρήσει έξοδο στο Αιγαίο.
Στα τέλη Νοεμβρίου υπήρχαν πληροφορίες ότι ο τουρκικός στόλος θα επιχειρούσε έξοδο στο Αιγαίο. Το απόγευμα της 1ης Δεκεμβρίου ο ελληνικός στόλος υπό τον υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη απέπλευσε από το ορμητήριό του στον Μούδρο, όταν πληροφορήθηκε ότι το τουρκικό καταδρομικό «Μετζηδιέ» εθεάθη στην είσοδο των Δαρδανελλίων. Η περιπολία του ελληνικού στόλου κράτησε μέχρι το πρωί της 3ης Δεκεμβρίου 1912, χωρίς να φανεί κανένα ίχνος του εχθρού.
Αμέσως σήμανε συναγερμός. Στις 8:55 ο Κουντουριώτης διατάσσει τα ανιχνευτικά να ταχθούν σε μια στήλη αριστερά και σε απόσταση 1000 μέτρων από τη γραμμή των ελληνικών θωρηκτών, ενώ τα υπόλοιπα αντιτορπιλικά πήραν θέσεις προς την πρύμνη των θωρηκτών. Στις 9:00 τα τουρκικά θωρηκτά στράφηκαν προς βορρά, πλέοντας κοντά στην ακτή, ώστε να εξασφαλίσουν την κάλυψη των πυροβόλων των επακτίων φρουρίων και να αυξήσουν τη δύναμη πυρός τους. Ακαριαία ήταν και η αντίδραση του ελληνικού στόλου, που άλλαξε πορεία και τέθηκε σε καταδίωξη του εχθρικού στόλου. Από τον «Αβέρωφ» εκπέμπεται τότε προς τα πλοία του ελληνικού στόλου το ιστορικό σήμα του ναυάρχου Κουντουριώτη: «Με τη βοήθεια του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με πεποίθησιν εις την Νίκην κατά του εχθρού του Γένους».
Οι πορείες των δύο στόλων άρχισαν να συγκλίνουν και στις 9:05 βρίσκονταν σε απόσταση 14 χιλιομέτρων. Ο Κουντουριώτης ανέμενε να αρχίσει πρώτος ο εχθρός το πυρ, θέλοντας να αποφύγει τη σπατάλη πυρομαχικών έως ότου η απόσταση μειωθεί, ώστε να επιτρέπει δραστική βολή. Πράγματι στις 9:22 η τουρκική ναυαρχίδα άνοιξε πρώτη πυρ από απόσταση 12.500 μέτρων. Ο «Αβέρωφ» ανταπέδωσε τα πυρά και η μάχη γενικεύτηκε. Από το ξεκίνημα της σύγκρουσης τα τουρκικά θωρηκτά συγκέντρωσαν τα πυρά τους στη νεότευκτη ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου. Το πυρ τους ήταν αρκετά ταχύ και πυκνό, δεν συνδυαζόταν όμως με την ανάλογη ακρίβεια. Αλλά και τα πυρά του ελληνικού στόλου δεν ήταν πολύ ακριβέστερα. Ο «Αβέρωφ» ρίχτηκε στη μάχη χωρίς να έχει προλάβει να εκτελέσει ασκήσεις πυρών μάχης, τα δε παλαιά θωρηκτά είχαν πανάρχαια πυροβόλα με πρωτόγονα μέσα σκόπευσης και διεύθυνσης βολής.
Ο Τούρκος ναύαρχος, αιφνιδιασμένος από τον ελιγμό του αντιπάλου του, διατάσσει διαδοχική στροφή των πλοίων κατά 180 μοίρες προς τα δεξιά. Η εξέλιξη αυτή σήμανε τη διάσπαση της γραμμής και την άτακτη υποχώρησή του προς τα Στενά γύρω στις 10:00. Η ευκαιρία ήταν μοναδική για τον «Αβέρωφ» να καταδιώξει τα υποχωρούντα τουρκικά πλοία και να πετύχει αποφασιστικό πλήγμα κατά του εχθρικού στόλου. Δυστυχώς, όμως, η ταχύτητα πυρός του είχε μειωθεί δραστικά, εξαιτίας προβλημάτων στα κλείστρα των πυροβόλων. Την ίδια ώρα, τα υπόλοιπα λοιπά ελληνικά πλοία έβαλαν κατά των υποχωρούντων τουρκικών από απόσταση 5.000 μέτρων. Στις 10:25 το πυρ έπαυσε από τα ελληνικά πλοία, καθώς τα τουρκικά χάθηκαν στα στενά των Δαρδανελλίων.
Η Ναυμαχία της Έλλης είχε τελειώσει με μία ακόμη λαμπρή σελίδα να προστίθεται στη ναυτική ιστορία της Ελλάδας. Ο ελληνικός στόλος παρέμεινε κοντά στα Στενά έως τις 14:30, οπότε αποχώρησε με πορεία προς τον Μούδρο, όπου κατέπλευσε νωρίς το βράδυ.
Η επικράτηση του ελληνικού στόλου οφειλόταν κατά ένα μεγάλο μέρος στον τολμηρό ελιγμό του Κουντουριώτη, αλλά και την υπεροχή του «Αβέρωφ» έναντι των πλοίων του τουρκικού στόλου. Η ενέργεια αυτή του Έλληνα ναυάρχου είχε ως αποτέλεσμα να βρεθεί ο «Αβέρωφ» μέσα στο βεληνεκές των επάκτιων πυροβόλων και να υποστεί ορισμένες επιφανειακές βλάβες στα υπερστεγάσματα. Τα τουρκικά πλοία είχαν βαρύτερες ζημιές, αλλά και απώλειες στο έμψυχο δυναμικό τους, με 58 νεκρούς και 40 τραυματίες. Οι ελληνικές απώλειες ανήλθαν σε ένα νεκρό υπαξιωματικό, τον σηματωρό Κατζιτζάρη και τον ανθυποπλοίαρχο Μαμούρη, που πέθανε λίγες ημέρες αργότερα από μόλυνση του τραύματός του. Οι τραυματίες ανήλθαν στους επτά.
Η Ναυμαχία της Έλλης αποτέλεσε στρατηγικής σημασίας νίκη του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Ο έλεγχος του Αιγαίου παγιώθηκε, ενώ οι Τούρκοι δεν μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν τον θαλάσσιο δρόμο, ώστε να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους που μάχονταν σε Μακεδονία και Θράκη.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/578
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου