Ο 17ΧΡΟΝΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΕΙΧΕ ΑΠΟΒΛΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΤΟΛΜΗΡΑ, ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΞΕΚΙΝΗΜΑ», ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΞΕΔΙΔΕ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΡΕΙΣ ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ

Το 1936 ο 17χρονος Ανδρέας Παπανδρέου είχε αποβληθεί από το Κολλέγιο Αθηνών. 
Ηθελε να γίνει πολιτικός, κοινωνιολόγος ή καπετάνιος σε βαπόρι και φοβόταν τους κεραυνούς. 
Μπορεί να μην κυβέρνησε ποτέ βαπόρι, αλλά τα ντοκουμέντα δείχνουν πολλά από όσα ακολούθησαν

«Πολιτικός. κοινωνιολόγος. Καπετάνιος σε βαπόρι»: είναι τα τρία, γραμμένα κατά σειρά προτεραιότητας, επαγγέλματα που ήθελε να ακολουθήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου, ως 17χρονος μαθητής του Πειραματικού Σχολείου, το μακρινό 1936. Βρέθηκε εκεί καθώς έναν χρόνο νωρίτερα είχε αποβληθεί από το  Κολλέγιο Αθηνών. 
Την αποβολή του προκάλεσαν τα τολμηρά, μαρξιστικά κείμενα που δημοσίευε στο περιοδικό «Ξεκίνημα», το οποίο εξέδιδε μαζί με τρεις συμμαθητές του. 
Το πιο πιθανό είναι ότι αναφέρεται στο παραπάνω περιστατικό απαντώντας «η δημοσίευση διαφόρων σκέψεών μου» στην ερώτηση «Τι πράγμα σε έκαμε να χαρής πιο πολύ έως τώρα;».

Τα χρόνια θα περνούσαν και ο Ανδρέας Παπανδρέου θα είχε ακόμη περισσότερα πράγματα που θα τον έκαναν χαρούμενο,
καθώς θα βρισκόταν να ορίζει με την πολιτική δράση του την τύχη της Ελλάδας σε κρίσιμες στιγμές. Μα, σε ετούτο τον αποκαλυπτικό, σχολικό «Ατομικό φάκελο», εκτός από έναν τελειόφοιτο μαθητή με έντονο κοινωνικό

ενδιαφέρον, μπορεί κάποιος να διακρίνει έναν τρυφερό έφηβο της εποχής που θα μπορούσε να έχει «ξεπηδήσει» μέσα από την «Eroica» του Κοσμά Πολίτη. Ο Ανδρέας ως παιδί φοβόταν τους κεραυνούς, έβλεπε όνειρα «ακαθόριστου είδους» και προτιμούσε τα παιχνίδια «του τραπεζιού». Τελικώς, αναφορικά με τα επαγγελματικά του, ακολούθησε την πρώτη επιλογή του, την πολιτική. Ως επιστήμονας, προτίμησε τα οικονομικά από την κοινωνιολογία. Και, τελικώς, δεν κυβέρνησε ποτέ βαπόρι. Τουλάχιστον όχι με την κυριολεκτική έννοια.

ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΤΟΥ

ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

 (Τάξις: Στ΄ Γυμνασίου)

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΕΙΡΑ Α΄

Α. Γ. Παπανδρέου (ετών 17)

1. Τι πράγμα σε έκαμε να χαρής πιο πολύ έως τώρα; Η δημοσίευση διαφόρων σκέψεών μου.

2. Τι πράγμα σε έκαμε να λυπηθής πιο πολύ έως τώρα; Η εγκαθίδρυση του Χιτλερισμού στη Γερμανία.

3. Τι πράγμα σε έκανε να φοβηθής πιο πολύ έως τώρα; Κάποιος κεραυνός που έπεσε κοντά στο σπίτι μου όταν ήμουν πολύ μικρός.

4. Εις τι σου αρέσει να ασχολήσαι κατά τας ελευθέρας σου ώρας; Με την κοινωνιολογία.

5. Εχεις κανένα φίλον; διατί τον έχεις φίλον; Εχω. Τον έχω φίλο γιατί αισθανόμαστε τις ίδιες ανάγκες κι έχομε τα ίδια προβλήματα. Εχουμε δηλαδή ψυχική συννενόησιν. Εκτός από αυτό ο χαρακτήρας του είναι σταθερός για μία φιλία.

6. Πόσων ετών είναι ο φίλος σου; Ομοιος με μένα.

7. Βλέπεις συχνά όνειρα; Τι είδους; Βλέπω συχνά όνειρα ακαθόριστου είδους.

8. Ανάφερέ μου κανέν όνειρον, το οποίον βλέπεις συχνά και σου κάμει εντύπωσιν; Δεν έχω υπ’ όψιν μου.

9. Σου αρέσει να συλλέγης τίποτε; έχεις καμμίαν συλλογήν; Βιβλίων και άρθρων πάνω στη φιλοσοφία και την κοινωνιολογία.

10. Ποίον μάθημα σου αρέσει περισσότερον απ’ όλα; διατί; Η Ιστορία και τα Μαθηματικά. Το ένα συμβαδίζει με τα ενδιαφέροντά μου. Το άλλο μου αρέσει για τη λογική του (Μεθοδολογία του).

11. Ποίον μάθημα δεν σου αρέσει διόλου; διατί; Τα Θρησκευτικά. Γιατί είναι δογματικό. Περιορίζει την ελευθερία των σκέψεων. Δεν δίνει τίποτα γιατί η θρησκεία είναι πίστη και όχι μάθηση.

12. Ποία παιγνίδια παίζεις κατά τον ελεύθερόν σου χρόνον τον χειμώνα; το καλοκαίρι; Τον χειμώνα παίζω σκάκι και άλλα του τραπεζιού. Το καλοκαίρι μ’ αρέσουν τα παιγνίδια που έχουν ζωή και μάχη.

13. Ποίον από όλα αυτά τα παιγνίδια σου αρέσει περισσότερον; διατί; Το σκάκι, γιατί θέλει σκέψη.

14. Τι παιγνίδια σου ήρεσαν να παίζης, όταν ήσο μικρότερος;  «Κλέφτες κι αστυνόμοι». Θέλει πνεύμα οργανωτικό και επακολουθεί μάχη. Παιγνίδι πνευματικόν και διασκεδαστικόν.

15. Ποίον πρόσωπον έχεις ως ιδανικόν, που θα ήθελες να ομοιάσεις; διατί; Κανένα. Με οδηγούνε μονάχα ιδέες.

16. Γράψε τα τρία επαγγέλματα, που θα επροτίμας κατά σειράν να ακολούθησης εις τον βίον σου. Πολιτικός. Κοινωνιολόγος. Καπετάνιος σε βαπόρι.

17. Διατί τα προτιμάς αυτά; Το πρώτο εκπροσωπεί τη δράση. Αυτό με τραβάει το πιο πολύ. Το δεύτερο εκφράζει τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα. Αν και τα δύο θα ήταν αδύνατα, τότε δεν θα ήθελα άλλη επιστήμη, αλλά το ταξίδι και τη θάλασσα.

18. Γράψε το επάγγελμα που καθόλου δεν θα ήθελες να ακολουθήσης. Καθηγητής σε σχολείο.

19. Διατί δεν σου αρέσει το επάγγελμα αυτό; Είναι ωραίο, αλλά είναι εξαιρετικά κουραστικό.

20. Τι βιβλία σου αρέσουν να διαβάζης; διατί; (Κοινωνιολογικά) Τα έχοντα σχέση με φιλοσοφικά προβλήματα.

21. Τι σου έκαμε την μεγαλυτέραν εντύπωσιν έως τώρα (απ’ όσα είδες, ήκουσες ή έζησες); Το Ισπανικό ζήτημα.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΕΙΡΑ Β΄

Α. Γ. Παπανδρέου, ΣΤ΄ Γυμνασίου

1. Τι πράγμα θα σε έκαμνε πολύ ευτυχή εις την ζωή σου; Η εφαρμογή του κοινωνικού συστήματος της αρεσκείας μου και η ανατροπή του σημερινού. Γενικώτερα η επιτυχία μου και η πραγματοποίηση των πολιτικών και κοινωνικών μου αντιλήψεων.

2. Αν επρόκειτο να κάμης οικονομίαν, πού θα την έκαμνες (τροφή, ενδυμασία, κατοικία, κινηματογράφος, βιβλία, γλυκίσματα κ.λπ.); διατί; Από τον κινηματογράφο, τα γλυκίσματα και την ενδυμασία. Μου είναι πολύ μικρότερες απολαύσεις από ό,τι τα άλλα τρία.

3. Τι θα έκαμες εάν σου έπεφτεν ο πρώτος αριθμός του Λαχείου (1.000.000 δρχ.); Θα τον χρησιμοποιούσα ολάκερο στην επιτυχία των πολιτικο-κοινωνικών μου ιδεωδών.

4. Ποίαν προσβολήν που θα σου έκαμναν θα συνεχώρεις πολύ δύσκολα ή δεν θα συνεχώρεις διόλου;

Να μου αποδώσουνε ιδιότητες που δεν έχω και κυριότερα απάθεια χαρακτήρος στην πείνα κ.τ.λ. (ασυνέπεια).

5. Γράψε τι προτέρημα ή τι προτερήματα θαυμάζης εις τους φίλους σου που δεν τα έχουν άλλοι;

1) Χαρακτήρος: Παλληκαριά, ετοιμότητα, αποφασιστικότητα, συνέπεια. 2) Πνεύματος: κρίση και φαντασία.

6. Ποία από τα ελαττώματα των συμμαθητών σου δεν δύνασαι να υποφέρης; διατί;

Η ψευτιά και η προδοσία.

7. Ποία νομίζεις ότι είναι η χειροτέρα τιμωρία δι’ ένα παιδί ωσάν εσένα;

Να με εξαναγκάσουν με τη βία να αποσυρθώ από την καλλιέργεια του πνεύματος και την εκπλήρωσιν του σκοπού μου.

8. Εδυσκολεύθης να απαντήσεις εις καμμίαν από τας ερωτήσεις αυτάς; Εάν εδυσκολευθής, εις ποίαν ή εις ποιας εδυσκολεύθης;

Εδυσκολεύθην στην 4η και στην 7η.

Π.Σ.Π.Α. – ΣΤ΄ Γυμνασίου, Σχολ. Ετος 1936-7 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΟΥ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΑΝΔΡΕΑ (από τον καθηγητή Ιωάννη Σταματάκο)

Ιδού και νεοέλλην «κούρος», του οποίου τας αρετάς θα εζήλευον και οι «καλοί καγαθοί» κούροι του «άστεως». Η σωματική του διάπλασις φαίνεται ικανοποιητική, εν τούτοις η υγεία του είχε κάποτε κλονισθή. Αλλ’ οι διανοητικαί του δυνάμεις είναι ευρωστόταται. Φιλόπονος και φιλομαθής εις το έπακρον, συνδυάζων μνήμην και κρίσιν, ανήκει εις τας ελαχίστας, δυστυχώς, εξαιρέσεις των Ελλήνων μαθητών, οίτινες δεν αποβλέπουσιν εις μιαν αμφίβολον ημιμάθειαν, αλλ’ εις ουσιαστικήν συγκρότησιν προς θετικήν ενατένισιν των προβλημάτων της ζωής.

Ανήσυχος φύσις ζητεί να αγκαλιάση πάσαν την σύγχρονον πνευματικήν κίνησιν και να εμβαθύνη εις αυτήν διά μιας γενετικής και στατικής ερεύνης. Εις το σχολείον μας εφοίτησε μόνον κατά το λήξαν έτος, προελθών εκ του Αμερικανικού Κολλεγίου του Ψυχικού. Υπήρξεν άριστος εις πάντα τα μαθήματα.

Το μόνον μειονέκτημά του, οφειλόμενον αφ’ ενός εις κληρονομικότητα και αφ’ έτερου εις τους περί αυτόν παράγοντας της αγωγής, είναι ότι είναι πείσμων δημαγωγός, συνεπεία δε τούτου αποφασίζει ενίοτε να καταφεύγη ενσυνειδήτως εις σοφίσματα ή και εις κενήν λογοκοπίαν. Πείσμα ωσαύτως, αλλά και εμπάθειαν τινά, δεικνύει και εν τη υποστηρίξει των πολιτικών και πολιτειακών του αντιλήψεων.

Παρά ταύτα όμως, είναι τόση η ευγένεια της ψυχής του, ώστε ουδέποτε στενοχωρεί τον διδάσκοντα. Αγαπά τους συμμαθητάς του, ιδία τους ομόφρονας. Εν παντί και πάντοτε αναλαμβάνει την πρωτοπορείαν. Εάν η υγεία του τον βοηθήσει, ασφαλώς θα απασχολήση το Πανελλήνιον μίαν ημέραν.

* Τα ντοκουμέντα προέρχονται από το λεύκωμα «Οδοιπορικό μέσα στον χρόνο» (εκδ. Σμίλη), σε επιμέλεια Εύης Δ. Σκληράκη.

«Όταν καμιά φορά σταματώ για να σκεφτώ λίγο, αναλογίζομαι τον εαυτό μου.

Και σας διαβεβαιώ, βλέπω κάτι άλλο από αυτό που εσείς βλέπετε.

 Δεν σας παρουσιάζω αυτό το παιδί όπως είναι στ' αλήθεια.

 Οχι, δεν έχω το θάρρος για κάτι τέτοιο.

Προσπαθώ να σας επιδείξω έναν άνθρωπο με μεγάλες πνευματικές δυνάμεις, έναν φιλόσοφο, έναν μεγάλο συγγραφέα, έναν κοινωνικό μεταρρυθμιστή, και κατά κάποιον τρόπο είμαι (ένα από αυτά).

Εχω μερικά καλά να πω για τον εαυτό μου, αλλά γενικά όταν βρίσκομαι μόνος μαζί του, δεν είμαι παρά ένας κοινός άνθρωπος.

Τρώγω, πίνω, απολαμβάνω την ανατολή του ήλιου και τέλος είμαι γεμάτος ανθρώπινα πάθη, τα οποία προσπαθώ να αποκρύψω».

Αχ! Πόσο θα μ’ άρεσε ένας κόσμος θα ήταν αρκετά ελεύθερος να ανοίξει τον εαυτό τουκαι αρκετά καλός για να αξίζει να τον προσέχουν.

Λόγια αυτογνωσίας που περιγράφει ο τότε μαθητής Ανδρέας Παπανδρέου τον εαυτό του σε μια προφητική εξομολόγηση-ποταμό γραμμένη στα αγγλικά με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Inner Self».

tovima.gr