ΙΤΕΑ:ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ

του Σαράντη Μιχαλόπουλου κατοίκου Ιτέας

Παρευρέθηκα στην πρόσφατη (19.11.2019) συζήτηση στο Τοπικό Συμβούλιο της Ιτέας για το Μεταναστευτικό, η οποία έγινε μετά από αίτημα μίας ομάδας πολιτών και θα διαφωνήσω με κάποια κριτική που διατυπώθηκε ότι «ώδινεν όρος και έτεκεν μυν», δηλαδή «κοιλοπονούσε το βουνό και γέννησε ποντίκι».

Κατά τη δική μου άποψη και με το δεδομένο ότι το θέμα ήταν ιδιαίτερα περίπλοκο, η συζήτηση ήταν αρκετά καλή, διότι αρκετοί, είτε απλοί πολίτες, είτε εκλεγμένοι σύμβουλοι αλλά και εκπρόσωποι φορέων, είχαν την ευκαιρία να εκθέσουν τις απόψεις τους.

Παρά τις εντάσεις που δημιουργήθηκαν κάποιες στιγμές, πολλοί ακούστηκαν με προσοχή και συνέβαλαν στο να παρατεθούν επιχειρήματα εκατέρωθεν. Το πόσο αυτά τα επιχειρήματα έπεισαν είναι κάτι που δεν είναι εύκολο να αποτιμηθεί,
δεδομένου ότι πολλοί έχουν «κλειδωμένα» μέσα τους κάποια «πιστεύω» που δύσκολα ανατρέπονται.

Στην επιστήμη της επικοινωνίας αναφέρεται ο παρακάτω μηχανισμός εξαγωγής συμπερασμάτων.

Με βάση αυτό τον μηχανισμό, εξηγείται πως και γιατί για ένα θέμα μπορούν να υπάρχουν «διαφορετικές απόψεις».

     

Για να μπορέσουμε λοιπόν να προσεγγίσουμε ένα θέμα με πιθανότητα να συγκλίνουν κάποιες «διαφορετικές απόψεις», πρέπει να εστιάσουμε στις γνώσεις και εμπειρίες που έχουν αυτοί που συζητούν και κυρίως να διευκρινίσουμε πόσο σωστά είναι κάποια «πιστεύω» που διαμορφώνουν το τελικό συμπέρασμα.

Στο συγκεκριμένο θέμα ακούστηκαν, όπως είπα, πολλές απόψεις, που, είτε είχαν το στοιχείο της υπερβολής, είτε έδειχναν μία προσκόλληση σε στερεότυπα, σαν αυτά που πολλές φορές όλοι μας χρησιμοποιούμε (π.χ. οι γιατροί είναι φοροφυγάδες, οι γυναίκες είναι κακοί οδηγοί, κλπ.).

Για παράδειγμα, πολύ συζήτηση έγινε γύρω από τον αριθμό των μεταναστών που ενδέχεται να «φιλοξενηθούν» στην Ιτέα. Κάποιοι μίλησαν για χιλιάδες και κάποιοι άλλοι για μόλις 60 (1% του τοπικού πληθυσμού). Είναι προφανές ότι και τα δύο είναι μάλλον ακραία. Το «60», διότι, ναι μεν υπάρχει τρέχουσα διαβεβαίωση από την πλευρά του πρωθυπουργού, που όμως μπορεί εκ των πραγμάτων να ανατραπεί, αν οι ροές των μεταναστών γίνουν πολύ μεγαλύτερες, αλλά και το «χιλιάδες» δεν δικαιολογείται από τα σημερινά δεδομένα, ούτε από την επίκληση επιχειρημάτων ότι «αυτοί μπορούν να φέρουν τις οικογένειές τους και τους φίλους τους, σύμφωνα με την τελευταία ρύθμιση που ψηφίστηκε στη Βουλή» (και την οποία ομολογώ ότι προσωπικά δεν γνωρίζω).

Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα με τη σειρά. Κατά το λεξικό Βικιπαίδεια, ο ορισμός του Πρόσφυγα είναι :

Πρόσφυγας ονομάζεται, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες, κάθε άνθρωπος που φεύγει χωρίς την θέληση του και έξω από το κράτος του οποίου είναι πολίτης εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου ότι εκεί θα υποστεί διωγμούς λόγω της θρησκείας ή του πολέμου , ή ακόμα εξαιτίας της ιδιότητας του μέλους μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας ή των πολιτικών του απόψεων (πολιτικός πρόσφυγας), και επιπλέον τού είναι αδύνατο να εξασφαλίσει προστασία από τη χώρα του, ή, εξαιτίας του φόβου αυτού, δεν επιθυμεί να τεθεί υπό αυτή την προστασία. Μέχρι να του αναγνωρισθεί νομικά η ιδιότητα του πρόσφυγα από μία χώρα, ένας άνθρωπος μπορεί να βρίσκεται υπό το καθεστώς του «αιτούντος άσυλο». Συνήθως η αδυναμία εξασφαλίσεως προστασίας είναι αποτέλεσμα πολέμου, ωστόσο ο παραπάνω ορισμός αποκλείει τους πρόσφυγες εξαιτίας φυσικών καταστροφών. Μία άλλη κατηγορία ανθρώπων που ονομάζονται πρόσφυγες και δεν περιλαμβάνονται στον παραπάνω ορισμό είναι όσοι μετεγκαθίστανται ομαδικά σε άλλη περιοχή της δικής τους χώρας, είτε εξαιτίας φυσικών καταστροφών, είτε για άλλο λόγο πάνω από τις δυνάμεις τους. Αυτοί ονομάζονται εσωτερικοί πρόσφυγες.

Στο τέλος του 2014 υπολογίζεται ότι υπήρχαν περίπου 19,5 εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο, τα 14,4 εκατομμύρια υπό την ευθύνη της UNHCR και τα 5,1 εκατομμύρια, οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, υπό την ευθύνη της UNRWA. Τα 14,4 εκατομμύρια αντιπροσωπεύουν μία αύξηση 2,7 εκατομμυρίων από το 2013 (+23%), την υψηλότερη από το 1995. Ανάμεσά τους, οι πρόσφυγες του συριακού εμφύλιου πολέμου έγιναν η μεγαλύτερη ομάδα προσφύγων το 2014 (3,9 εκατομμύρια, 1,55 εκατομμύριο περισσότεροι από το προηγούμενο έτος), ξεπερνώντας τους Αφγανούς (2,6 εκατομμύρια), που αποτελούσαν τη μεγαλύτερη προσφυγική ομάδα επί τρεις δεκαετίες^[3]. Τον Φεβρουάριο του 2015 η Τουρκία έγινε η χώρα που φιλοξενεί τους περισσότερους πρόσφυγες, με 2,2 εκατομμύρια Σύρους και 300 χιλιάδες Ιρακινούς. Το Πακιστάν έρχεται δεύτερο, φιλοξενώντας 1,6 εκατομμύριο Αφγανούς. Η θρησκευτική ταυτότητα αναδεικνύεται σε σημαντική πλευρά του προσφυγικού ζητήματος στις περισσότερες χώρες φιλοξενίας προσφύγων.

Πολλές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί αναδεικνύουν τον ρόλο που παίζουν τα ΜΜΕ, ενάντια στους πρόσφυγες, τόσο στην Ελλάδα όσο και Διεθνώς.

Ο διαχωρισμός ανάμεσα σε πρόσφυγες και μετανάστες, έχει δεχθεί κριτική, ως "επιβεβλημένος από την εξουσία, προκειμένου να απορρίπτεται με μεγαλύτερη ευκολία ένα μέρος των ανθρώπων". Η κριτική υποστηρίζει επίσης πως η φτώχεια ως λόγος μετακίνησης είναι και αυτή ένας πολύ σοβαρός λόγος, όπως και ο πόλεμος

Κατά τη συζήτηση στο Τοπικό Συμβούλιο αναφέρθηκε ότι οι πρόσφυγες έχουν αυτή την ιδιότητα στην πρώτη χώρα που καταφθάνουν και στην οποία επικρατούν συνθήκες ειρήνης και ασφάλειας. Αν αυτό είναι ακριβές, τότε πρόσφυγες υπάρχουν μόνο στην Τουρκία. Αυτοί που φθάνουν από την τελευταία στην Ελλάδα, έχουν την ιδιότητα, είτε του «μετανάστη», είτε του «αιτούντος άσυλο».

Η είσοδος των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από την Τουρκία. Η ΕΕ, για να ελέγξει το φαινόμενο, έκανε μία συμφωνία με την Τουρκία, το περιεχόμενο της οποίας μόνο αποσπασματικά γνωρίζουμε. Σύμφωνα με αυτά που ακούμε ή διαβάζουμε στα ΜΜΕ, οι χώρες υποδοχής (εν προκειμένω, μόνο η Ελλάδα) πρέπει να εξετάζουν μόνο τη χορήγηση ή μη ασύλου και εκείνους για τους οποίους η απόφαση είναι αρνητική, πρέπει να τους επιστρέφουν στην Τουρκία. Στην τελευταία, η ΕΕ έχει συμφωνήσει να δίνει μία οικονομική ενίσχυση. Σημειώνεται ότι η υποδοχή πρέπει να γίνεται αποκλειστικά στα νησιά.

Γι’ αυτούς που η απόφαση είναι να δοθεί άσυλο, δεν υπάρχει σαφής συμφωνία που θα διαμένουν, αν δηλαδή θα παραμένουν στην Ελλάδα ή μπορεί να οδηγούνται και σε άλλες χώρες, κυρίως από την πλευρά της συνένωσης οικογενειών.

Όπως είναι γνωστό, η Τουρκία, όχι μόνο δεν ασκεί έλεγχο, ώστε να αποτρέπεται η διοχέτευση αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, αλλά εκβιάζει κιόλας ότι αν η ΕΕ εφαρμόσει κάποια μέτρα ή κυρώσεις εναντίον της, εκείνη θα πλημμυρίσει την Ευρώπη με μετανάστες.

Ένα τελευταίο στοιχείο είναι ότι οι μετανάστες χρησιμοποιούν τη μέθοδο του ναυαγού, ώστε να μη μπορεί κάποιος (εν προκειμένω οι Ελληνικές Αρχές) να τους αφήσει αβοήθητους. 

Με όλα αυτά τα δεδομένα, είναι φανερό ότι η Ελλάδα είναι περίπου ανοχύρωτη. Όσο και να λέμε για φύλαξη των συνόρων, αυτό είναι πρακτικά αδύνατο για τα θαλάσσια σύνορα, εφόσον δεν υπάρχει συμμετοχή και συνεργασία της Τουρκίας, ώστε να αποτρέπεται η αναχώρηση των μεταναστών από το έδαφός της.

Εδώ αρχίζουν οι μεγάλες πλάνες και οι μη ορθολογικές προσεγγίσεις. Είναι πάρα πολύ ωραίο να μιλάμε για ανθρωπισμό και χρέος μας να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους που «ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους», αλλά πόσο ένας τέτοιος ανθρωπισμός υπερισχύει του έμφυτου φόβου ενός ανθρώπου για τη ζωή του, ακόμη και αν ο τελευταίος είναι ίσως υπερβολικός ;

Αν το θέμα ήταν τόσο απλό και η ατομικότητα υποτασσόταν στην κοινωνικότητα, τότε θα είχαμε παγκοσμίως μετασχηματισθεί σε χριστιανικές ή ακόμη και σε σοσιαλιστικές κοινότητες.

Είναι επίσης πάρα πολύ σωστή η εξήγηση ότι αυτούς τους μετανάστες δημιουργούν οι πόλεμοι αλλά και η φτώχεια και οι τεράστιες ανισότητες, αλλά πόσο ρεαλιστικό είναι να συζητάμε για εναντίωση στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και σε στρατιωτικούς σχηματισμούς, όπως το ΝΑΤΟ, «για να χτυπηθεί το κακό στη ρίζα του» ;

Πόσο ρεαλιστικό είναι ακόμη να επικαλούμαστε το «διεθνές δίκαιο», όταν βλέπουμε ότι αυτό στην ουσία είναι ένα «παζάρι συμφερόντων» ; Τι έγινε με το Κυπριακό και την συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή ; Τι θα γίνει με την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο ; Ποιοι είναι τελικά «φίλοι» μας και γιατί το κάνουν ; Πόσο ξέρουμε αν η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας δεν συνοδεύτηκε και με άλλες παραχωρήσεις από πλευράς μας, ώστε αντίστοιχα να πάρουμε κάτι που μας «έκαιγε», λόγω χρεωκοπίας και μνημονίων ;

Για μένα, το μεταναστευτικό είναι ένα τεράστιο υπαρκτό πρόβλημα για τη χώρα μας και πρέπει να προσπαθήσουμε να το αντιμετωπίσουμε με ρεαλισμό. Οι φωνές για «ανοιχτά σύνορα» και ο καθησυχασμός περί απλής διέλευσης των μεταναστών από τη χώρα μας, καθώς ο σκοπός τους είναι να φθάσουν τελικά στις πλούσιες χώρες της Ευρώπης, απλώς χαϊδεύουν αυτιά και αποσκοπούν στο να διεγείρουν ανθρωπιστικά συναισθήματα σε ένα λαό που πραγματικά δεν χαρακτηρίζεται από ρατσισμό και ξενοφοβία.

Την όμως ίδια στιγμή και οι άλλες φωνές που μιλούν για «εξισλαμισμό» της πατρίδας μας, επίσης δεν είναι ψύχραιμες και ρεαλιστικές και σκοπεύουν και αυτές να αγγίξουν την άλλη πλευρά των ανθρωπίνων συναισθημάτων και κυρίως του φόβου.

Το «εμείς δεν θέλουμε μετανάστες» είναι ανεδαφικό, αφού μετανάστες υπήρξαν, υπάρχουν και δυστυχώς θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Αλήθεια, πόσοι ξένοι υπάρχουν σήμερα στη χώρα μας εδώ και δεκαετίες ; Τι έχει γίνει με τους Αλβανούς, τους Πακιστανούς, τους Αφγανούς, τους Ινδούς και τόσους άλλους που για χρόνια δουλεύουν στα χωράφια, στις οικοδομές και σε άλλες δουλειές που εμείς, οι γηγενείς Έλληνες δεν επιλέγουμε, παρά την ανεργία που μας μαστίζει ; Τι γίνεται με τις Φιλιππινέζες, τις Ινδονήσιες, τις Αφρικανές, τις Ρωσίδες, τις Γεωργιανές, που καθαρίζουν τα σπίτια μας ή φροντίζουν παιδιά και ηλικιωμένους ανθρώπους, καθώς δεν βρίσκονται Ελληνίδες να κάνουν αυτές τις δουλειές ;

Είτε το θέλουμε είτε όχι, οι κοινωνίες αλλάζουν. Και η μόνη ρεαλιστική, κατά τη γνώμη μου, προσέγγιση είναι να προσπαθήσουμε να ενδυναμώσουμε εκείνα τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας μας, που και την πολιτιστική μας παράδοση θα διατηρήσουν και θα προάγουν, και την κοινωνική συνοχή στη βάση ενός πραγματικού ανθρωπισμού θα ενισχύσουν.

Ως προς το πρακτικό σκέλος και το σημερινό μείζον πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια στην πραγματικότητα και να προσπαθούμε να ξεφύγουμε επικαλούμενοι, είτε τον φόβο ότι εξαφανιζόμαστε σαν έθνος, είτε ότι πρέπει να αρθούμε στο ύψος του απόλυτου ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης των λαών και να ανοίξουμε τα σύνορα, όταν κανείς άλλος στον κόσμο αυτό δεν ανοίγει τα δικά του.

Για το μέγεθος του προβλήματος, αρκεί να αναφερθούν τα ακόλουθα στοιχεία, παρμένα από την ιστοσελίδα του CNN GREECE.

«Ο αριθμός των αιτούντων άσυλο στα νησιά σπάει κάθε μέρα κι ένα νέο ρεκόρ.

Σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση, οι πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν τους 37.208.  

Είναι ενδεικτικό ότι:

χτες ο αριθμός ήταν 37.025,

προχτές 36.498,

την 1η Νοέμβρη 35.477,

την 1η Οκτώβρη 30,644,

την 1η Σεπτέμβρη 24.735,

την 1η Αυγούστου 19.746 και

την 1η Ιουλίου 17.198.

Συνολικά 449 πρόσφυγες και μετανάστες έχουν φτάσει από τα μεσάνυχτα της Δευτέρας προς Τρίτη 19 Νοεμβρίου μέχρι τη 1.00 το μεσημέρι στα νησιά του Βόρειου Αιγαίου.

Από αυτούς 269 έφτασαν στη Μυτιλήνη, 130 στη Χίο και 50 στη Σάμο.

Συνολικά τις τελευταίες πέντε μέρες, στα ίδια νησιά έφθασαν 1.988 πρόσφυγες και μετανάστες.

Αναλυτικά, η κατάσταση στις βασικές δομές έχει ως εξής:

Μόρια: 15.418 διαμένοντες με χωρητικότητα 3.000. Πάνω από 8.000 μένουν στον ελαιώνα δίπλα από το στρατόπεδο.

ΚΥΤ Χίου: 5.299 διαμένοντες με χωρητικότητα 1.014.

ΚΥΤ Σάμου: 6.742 διαμένοντες με χωρητικότητα 644.                    

ΚΥΤ Λέρου: 2.227 με χωρητικότητα 860.

ΚΥΤ Κω: 3.973 διαμένοντες με χωρητικότητα 816».

Υστερόγραφο : Το ενδιαφέρον των κατοίκων της Ιτέας ήταν πράγματι μεγάλο και η αίθουσα συνεδρίασης του Τοπικού Συμβουλίου αποδείχθηκε μικρή για να τους χωρέσει όλους. Μήπως έπρεπε να προβλεφθεί αυτό και η συνεδρίαση να γίνει σε άλλο χώρο (π.χ. αίθουσα εκδηλώσεων ισογείου) ; Μήπως επίσης ήρθε η στιγμή να εξετασθεί η δημιουργία τοπικής διαδικτυακής τηλεόρασης (web tv) που θα δίνει δυνατότητα σε περισσότερους κατοίκους να ενημερώνονται για τα δρώμενα αλλά και σε φορείς ή και απλούς κατοίκους να καταθέτουν απόψεις για θέματα που απασχολούν την τοπική κοινωνία ;