ΧΡΕΟΣ ΚΑΘΕ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΥ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ, ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΡΙΤΙΚΗ, ΚΑΙ ΝΑ ΜΗ ΛΑΪΚΙΖΕΙ

Ο χρόνος γίνεται αντιληπτός απ’ τις διαδοχές στιγμών και γεγονότων.

Ύστερα, ό, τι μένει, εγκολπώνεται χρησιμοθηρικά ή ψυχολογικά από τα υποκείμενα. Αυτό  οφείλεται στο ότι ο χρόνος παράγει τις εμπειρίες, κι ανάλογα με τις εμπειρίες, την βούληση, τον εσωτερικό κόσμο, την σκέψη και ανάλυση κάθε υποκειμένου, γίνεται η εξήγηση του (χρόνου) απ’ αυτά (τα υποκείμενα).

Γράφει ο Απόστολος Βεργής, συγγραφέας

Μέσα στον χρόνο μαθαίνουμε. Μέσα στον χρόνο ξεμαθαίνουμε.  Μες απ’ τον χρόνο αναδύεται η πείρα, μέσα στον χρόνο γίνονται οι αλλαγές, οι καταργήσεις, οι αρχές, τα τελειώματα, οι αναθεωρήσεις.

Τον προσωπικό χαρακτήρα που έχει ο χρόνος μας τον δίνει ο Αμερικανός νομπελίστας ποιητής Τ. Σ. Έλιοτ στο έργο του: “Τα τέσσερα κουαρτέτα” και στον στίχο: “Στο τέλος μου βρίσκεται η αρχή μου”, όπως και την ουσία του χρόνου στους στίχους: “Ο παρών χρόνος και ο παρελθών χρόνος/ είναι ίσως και οι δυο,

παρόντες στον μέλλοντα χρόνο/ και ο μέλλον χρόνος να περιέχεται στον παρελθόντα χρόνο.” (μτφ Χάρης Βλαβιανός). Επέκεινα όλα αυτά ισχύουν και για τις κοινωνίες και για τις όποιες συλλογικότητες που έχουν τέλος και αρχή, και, φυσικά, πορεία.

Από την διαπλοκή χρόνου και πείρας προκύπτει η σοφία, δηλαδή, η πραγματική ουσία της ζωής. Δυστυχώς, αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι αργούν πολύ να το αντιληφθούν. “Δώστε στον χρόνο περιθώρια. Τότε θε να υπάρξουν πιθανότητες πολλές, αλήθειες να φωτίσει” θα μπορούσε να πει, παραινετικά, κάποιος σοφός. Και θα ‘χε δίκιο, γιατί οι διανυόμενες, εντός χρόνου, αποστάσεις, δαμάζουν πάθη, βοηθούν την σκέψη, κάνουνε πιο αντικειμενική την κριτική, κάνουνε πιο σοφά τα υποκείμενα.

Ένα από τα πιο σημαντικά παράγωγα του χρόνου είναι η ιστορία. Η ιστορία, που είναι μια καταγραφή στιγμών, γεγονότων και εμπειριών, που γίνεται, δυστυχώς, από υποκείμενα και που γι’ αυτό τον λόγο είναι ευμετάβλητη, αναθεωρείται, διαφέρει η αντίληψη αυτής από τους αποδέκτες- εδώ έρχεται ξανά ο χρόνος, και δρώντας ενεργητικά ξεκαθαρίζει: Ασημαντότητες που στην εποχή τους θεωρούνταν αξίες, περνούν στο περιθώριο, ενώ, περνάνε στο προσκήνιο αξίες που στο παρελθόν είχανε περιφρονηθεί ή είχανε πολεμηθεί απ’ τα κατεστημένα, βλέπε: αρνητές λαϊκισμού κτλ.

Η ιστορία δεν κινείται ούτε μόνο γραμμικά, ούτε μόνο κυκλικά. Η κίνησή της είναι μια σύνθεση αυτών των δύο τρόπων. Όσο για τον μοχλό που την θέτει σε κίνηση, η οικονομιστική  (μαρξιστική)  άποψη έχει ξεπεραστεί, καθώς, εκ των πραγμάτων, η ιστορία “παίρνει μπρος” ή και αλλάζει και με άλλους τρόπους και λόγω άλλων αιτιών.

Ο μέγας Όμηρος στην Ιλιάδα μας έδειξε την ιστορική σημασία και πλευρά του έρωτα και ακολούθως η υπόθεση του ρωμαίου στρατηγού Μάρκου Αντώνιου και της βασίλισσας της Αιγύπτου Κλεοπάτρας, ήλθε κι επιβεβαίωσε ακριβώς αυτό το πράγμα. Ο, μετέπειτα μέγας, Κωνσταντίνος, με οδηγό μία ιδέα (την σύνδεση της πολιτικής εξουσίας με μια μονοθεϊστική θρησκεία) και ιδρύοντας μια “Νέα Ρώμη” επέκτεινε τον βίο της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής δομής περίπου για χίλια χρόνος. Το πάθος για εξουσία, η τόλμη και η ψυχραιμία της βυζαντινής αυτοκράτειρας Θεοδώρας,  έσωσε την εξουσία του Ιουστινιανού απ’ την κατάρρευση, την ισχυροποίησε και την επέκτεινε. Η Πομπηία καταστράφηκε από την φύση. Από ένα φυσικό φαινόμενο άνοιξε και η Ερυθρά Θάλασσα, πέρασαν οι Ισραηλίτες, και ακολούθως έκλεισε και κατέστρεψε τον στρατό του Φαραώ. Το υπέρ – εγώ του Αλκιβιάδη τερμάτισε την Αθηναϊκή ηγεμονία. Μία βροχή που κατέστησε τα κανόνια του Ναπολέοντα ανενεργά βοήθησε στο να δημιουργηθεί το Βατερλό. Ο απρόοπτος θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε νεαρή ηλικία στέρησε την ανθρωπότητα από μια ακόμα μεγαλύτερη και διαφορετική αυτοκρατορία. Και φυσικά υπάρχουν: η οικονομία και η φαντασία.

Έτσι: οικονομία (παραγωγή), εγωισμός, θρησκευτικά συναισθήματα, ιδέες και εμπνεύσεις, φαντασία, φύση, τύχη, άνθρωποι, δράσεις και αντιδράσεις, εθνικιστικά υπέρ – εγώ, φιλίες, έχθρες, έρωτες, ετεροκαθορισμοί κτλ, γίνονται μοχλοί – συνιστώσες, που δημιουργούν ένα μοχλό – συνισταμένη που κινεί την ιστορία, η οποία κάνει και κυκλικές διαδρομές, κυρίως όμως κινείται προς τα μπρος, μόνο και μόνο αν σκεφτεί κανείς, πόσες παγιώσεις και πόσα χρονοντούλαπα δημιουργούν οι νέες, κάθε φορά, επιστημονικές ανακαλύψεις και οι εξερευνητές, πχ: η γη δεν θα θεωρηθεί ποτέ ξανά επίπεδη, Δυτικές Ινδίας δεν θα ξαναυπάρξουν, ούτε και θα υπάρξουν πάλι θέσεις εργασίας για καλλιγράφους αντιγραφείς μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας, σε λίγο δε, δεν θα χρειάζονται και ήρωες πιλότοι για μαχητικά αεροσκάφη, λόγω της εξαπλώσεως και τελειοποιήσεως της τηλεκατευθύνσεώς τους. Και, όταν θα περάσει σχεδόν ολάκερη η παραγωγή σε ρομπότ και τρισδιάστατους εκτυπωτές, τότε θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τα πάντα πλην, της σκέψεως, των επιστημών, των καλών τεχνών και της λογοτεχνίας – πλην από κάθε τι μοναδικό που μπορεί, γνησίως, να προέρχεται μόνο από ανθρώπους.

Ας δούμε λοιπόν τι έρχεται κι ας φτιάξουμε από τώρα τις δομές οι οποίες θα οδηγήσουν (και θα διατηρήσουν) τις κοινωνίες σε ισορροπία, γιατί, όταν δεν θα υπάρχουνε εργάτες, δεν θα υπάρχουνε και τα αντίστοιχα δικαιώματα, κι όταν δεν θα υπάρχουν γεωργοί – το ίδιο. Χρέος κάθε σκεπτόμενου είναι να προειδοποιεί, να απευθύνει ερωτήσεις, να κάνει κριτική, να μην αναμασά, ούτε να λαϊκίζει.