ΥΠΝΩΤΙΣΜΕΝΕΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΙΣ

Η ταινία «Ζουν ανάμεσά μας» (They Live, 1988 US) είναι μια ανεξάρτητη παραγωγή με την σκηνοθεσία του John Carpenter. 

Αν και πρόκειται για μια B-movie (χαμηλού κόστους παραγωγή) με άγνωστους κυρίως ηθοποιούς, μέτρια ηθοποιία και την τυπική θεματολογία των ταινιών του Carpenter – επιστημονικής φαντασίας, τρόμου και δράσης – εντούτοις σε δεύτερο επίπεδο θέασης πρόκειται για μια πολύ έξυπνη, πρωτότυπη και βαθιά ταινία. 

Το σενάριο της ταινίας είναι βασισμένο σ’ ένα εξαιρετικό και πολύ μικρό διήγημα του Ray «Faraday» Nelson: «Στις οκτώ το πρωί» (όποιος κατέχει την Αγγλική γλώσσα μπορεί να το διαβάσει εδώ). Η ιστορία είναι απλή. Ένας Αμερικανός οικοδόμος βρίσκει δουλειά σε μια μεγάλη πόλη. Μια μέρα θα δει μια παρεμβολή στην οθόνη της τηλεόρασής του όπου κάποιος προειδοποιεί ότι μας κυβερνούν εξωγήινοι. Την επόμενη θα γίνει μάρτυρας επιδρομής αστυνομικών σε μια κοντινή εκκλησία όπου άνθρωποι συλλαμβάνονται και εξοπλισμός καταστρέφεται. Όταν αργότερα θα πάει να εξερευνήσει το μέρος,

θα βρει μια κούτα μια γυαλιά ηλίου τα οποία θα φορέσει και θα του αλλάξουν την οπτική του κόσμου. 

Η ταινία είναι μια μεγάλη αλληγορία με πολλούς συμβολισμούς και αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και πολύ ενδιαφέρουσα είναι ότι απαιτεί από τον θεατή να σκεφτεί. Οι αλληγορίες και οι συμβολισμοί είναι φανερά καυστικά πολιτικά σχόλια με κοινωνιολογικές προεκτάσεις δοσμένα με χιούμορ που αφορούν τον καπιταλισμό, την ένδεια, την συμμόρφωση και τον τρόμο που μπορούν να βιώσουν στην καθημερινή τους ζωή κάποιοι άνθρωποι που επηρεάζονται άμεσα από αυτά. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι όλα αυτά τα σχόλια είναι ακόμα πιο επίκαιρα σήμερα απ’ ότι ήταν την δεκαετία του 80. Αυτό οφείλεται στο ότι τα πράγματα δεν άλλαξαν από τότε αλλά στην ουσία χειροτέρεψαν. 

Μην αφεθείτε να παρασυρθείτε από την απλότητα της δράσης στην ταινία. Δώστε προσοχή στους συμβολισμούς με τους οποίους η αλήθεια γίνεται δυνατή γροθιά στο στομάχι: "Υπάκουσε", "Κοιμήσου", "Παντρέψου και αναπαράγου", "Αυτός είναι ο θεός σου" – το χρήμα (βλ. εικόνα). Ακόμα και η μέχρι γελοιότητας μεγάλη σκηνή όπου οι δύο πρωταγωνιστές παλεύουν για να μπορέσει ο ένας να πείσει τον άλλο να φορέσει τα γυαλιά έχει την σημασία της: Η μάχη που πρέπει να δώσεις για να βγει ο άλλος από την υπνωτισμένη συνείδησή του είναι πολύ μεγάλη… 

Μην αυταπατάστε ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα που βλέπει ο πρωταγωνιστής με τα γυαλιά του δεν υπάρχουν. Υπάρχουν παντού γύρω μας: Είναι οι διαφημίσεις σε πρώτο επίπεδο και τα υποσυνείδητα μηνύματα που κρύβουν σε δεύτερο. Είναι οι κώλοι, τα βυζιά και τα «ηλίθια» είδωλα και τρόπους ζωής που θα προβάλουν όλα τα «μεγάλα» ΜΜΕ. Είναι η προπαγάνδα και τα ψέματα πολιτικών και ΜΜΕ που μας συμπεριφέρονται σαν σε πρόβατα που χρειάζονται καθοδήγηση στο δρόμο για το σφαγείο. Είναι όλοι οι φόβοι που σπέρνουν στην καρδιά σου οι κατ’ εξοχήν τρομοκράτες. 

Το κόλπο των «εξωγήινων» βασίζεται πάνω στον παρασιτισμό. Τον παρασιτισμό των ελίτ πάνω στις ασθενέστερες οικονομικές τάξεις, με μέσα όπως την βοήθεια και υποστήριξη αναμεταξύ τους (σκεφτείτε τις θέσεις που δίνουν σε άνοα ανδρείκελα αφού ολοκληρώσουν τις καταστροφικές αποστολές τους, τα μπόνους σε CEO) και τον «προγραμματισμό» των μαζών στο να δέχονται αδιαμαρτύρητα αυτήν την εκμετάλλευση. Έναν προγραμματισμό που βασίζεται σε μια «φαντασιακή θέσπιση της κοινωνίας» και που μπορούμε να «χακάρουμε» μόνο όταν αρχίσουμε να σκεπτόμαστε πραγματικά, δηλαδή πάνω στις θεωρήσεις ισχύος και τις θεωρήσεις πραγματικής εξαρτήσεως, όπως μας είπε και ο Κ. Καστοριάδης. 

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Ότι μετά την προβολή αυτής της ταινίας ο πραγματικά σκεπτόμενος άνθρωπος βγαίνοντας ξανά έξω για να ξαναμπεί στον κόσμο των τραπεζών, των πολιτικών και των μεγάλων επιχειρήσεων δε θα έχει ανάγκη τα «μαγικά» γυαλιά για να εντοπίσει τα υποσυνείδητα μηνύματα και να δει ακόμα και αυτούς τους ίδιους τους «εξωγήινους»… 

Την ταινία μπορείτε να την δείτε εδώ με ελληνικούς υπότιτλους.

Τρύφων Λιώτας