ΌΤΑΝ Η ΧΩΡΑ ΒΡΕΘΗΚΕ ΓΙΑ ΛΙΓΕΣ ΩΡΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩ- ΤΟ ΦΛΕΡΤ ΜΕ ΤΟ GREXIT ΚΑΙ ΤΟ PLAN B ΠΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΣΤΟ ΣΥΡΤΑΡΙ

              «Συμφωνία» ή αγγλιστί «Agreement». 

Αυτό είναι το tweet του Βέλγου πρωθυπουργού Σαρλ Μισέλ στις 10:39 ώρα Ελλάδος, στις 13 Ιουλίου. Μια μακρά περίοδος διαπραγματεύσεων, ένας «τρελός» μήνας με σκληρό πολιτικό πόκερ, δημοψήφισμα και φλερτ με την άβυσσο, έχει λάβει τέλος. Στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες τέθηκαν οι βάσεις για το τρίτο ελληνικό Μνημόνιο, ίσως στην πιο μεγάλη δοκιμασία του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα. Διότι, για μερικές ώρες, όντως η Ελλάδα βρέθηκε εκτός ευρώ. Και, πράγματι, ο κίνδυνος του Grexit ήταν πραγματικός και όχι ένα ρητορικό σχήμα ή μια απλή απειλή του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Μερικούς μήνες μετά την «αιματηρή» συμφωνία του Αλέξη Τσίπρα με τους πιστωτές της Ελλάδας,

υπάρχουν ακόμα κάποιοι που αναρωτιούνται, αν η απειλή του Grexit που μπήκε στο τραπέζι ήταν πραγματική ή αν χρησιμοποιήθηκε από τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ως μόχλευση, για να «καθυποτάξει» τον «ατίθασο» κ. Τσίπρα. Τα δεδομένα και οι προθέσεις των παιχτών εκείνων των ημερών δείχνουν με σαφήνεια πως για πρώτη φορά από την εποχή που μπήκε στα Μνημόνια έφτασε η Ελλάδα τόσο κοντά στην έξοδο από το κοινό νόμισμα. Μάλιστα, για κάποιες ώρες βρέθηκε στην πράξη και…μια λέξη πριν από την ολοκληρωτική έξοδο, πλην όμως επικράτησαν οι πιο ψύχραιμες εκτιμήσεις. «Το ενδεχόμενο ήταν όχι μόνο υπαρκτό, αλλά και πολύ πιθανό», θυμάται μια από τις ευρωπαϊκές πηγές, με την οποία από εκείνη την εποχή συζητούσε το KoolNews.gr για την κατάσταση.

Το δημοψήφισμα που διέρρηξε πλήρως την εμπιστοσύνη

Η αρχή του παρ’ ολίγον τέλους μπορεί να εντοπίζεται στο Eurogroup του Απριλίου στη Ρίγα, όταν ο Γιάνης Βαρουφάκης βρέθηκε εν μέσω διασταυρούμενων πυρών, αλλά κορυφώθηκε με το δημοψήφισμα. Είχαν προηγηθεί δύο σταθμοί: αρχικά, η πενταμερής του Βερολίνου, όταν Μέρκελ, Ολάντ, Γιούνκερ, Λαγκάρντ και Ντράγκι κάθισαν γύρω από το ίδιο τραπέζι στην Καγκελαρία του Βερολίνου, προκειμένου να συντονίσουν τις κινήσεις τους, με το αποτέλεσμα να είναι ένα πεντασέλιδο κείμενο, το οποίο αποτελούσε τη βάση για να κλείσει τότε η συμφωνία. Εν συνεχεία, οι επαφές του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα στις Βρυξέλλες με τους επικεφαλής των θεσμών και με τους κ.κ. Μέρκελ και Ολάντ, όταν και έλαβε την περίφημη πια «πρόταση Γιούνκερ» για την ολοκλήρωση του δεύτερου προγράμματος.

Ο πρωθυπουργός εκείνο το μεσημέρι, στις 26 Ιουνίου, αποχώρησε εκνευρισμένος από τον τόπο των συναντήσεών του με τους εταίρους της Ελλάδας και συγκάλεσε μίνι σύσκεψη με συνεργάτες του. Εκεί επικυρώθηκε επί της ουσίας η απόφαση για το δημοψήφισμα, η οποία ετέθη το ίδιο βράδυ και υπόψιν του υπουργικού συμβουλίου. Κάποιους τους ενθουσίασε λιγότερο, άλλους περισσότερο. Αυτοί που είναι σίγουρο πως δεν ενθουσιάστηκαν ήταν οι Ευρωπαίοι και το ΔΝΤ. Η Άνγκελα Μέρκελ πιάστηκε εξ απήνης, ο Φρανσουά Ολάντ επίσης, ενώ και οι θεσμοί πάγωσαν. Αργότερα θα μάθουμε πως η Άνγκελα Μέρκελ ζήτησε από τον κ. Τσίπρα να μετατρέψει το ερώτημα του δημοψηφίσματος σε «ευρώ ή δραχμή», ενώ σε μια από τις πιο δραματικές στιγμές της καριέρας του, ο Πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δίνει μια συνέντευξη Τύπου σε δακρύβρεχτους τόνους, ζητώντας από τους Έλληνες να ψηφίσουν ΝΑΙ, μιας και κατ’ αυτόν το διακύβευμα ήταν «ευρώ ή δραχμή».

Ο κ. Τσίπρας με το δημοψήφισμα έδωσε τη μάχη της επιβίωσης της Αριστερής κυβέρνησής του κόντρα σε όσους θεωρούσε πως προσπαθούσαν να τον ανατρέψουν, μέσα και έξω από την Ελλάδα. Κατά τα άλλα, το δημοψήφισμα τραυμάτισε σοβαρά τις σχέσεις της Ελλάδας με τους εταίρους της. Το Μέγαρο Μαξίμου μέχρι την Τρίτη και Τετάρτη εκείνης της εβδομάδας έβλεπε ήττα, γι’αυτό απαιτήθηκε ο κ. Τσίπρας να παρέμβει τηλεοπτικά, να «γεμίσει» το ΟΧΙ και να εξηγήσει πως δεν σημαίνει έξοδο από το ευρώ. Η απόφαση της συνθηκολόγησης όμως είχε σχεδόν ληφθεί, αν και στιγμές, όπως η συγκέντρωση του ΟΧΙ στο Σύνταγμα, την οποία ο κ. Τσίπρας παρακολουθούσε άλαλος από το δωματιάκι του μακιγιάζ, σιγοτραγουδώντας το γνωστό τραγούδι «Ερωτικό» (Με μια πιρόγα), έμειναν αναλλοίωτες. Μέχρι και την τελευταία στιγμή, το Μαξίμου περίμενε ισχνή επικράτηση του ΟΧΙ, περίπου στο 53-47. Μόνο το μεσημέρι εκείνης της Κυριακής, κάποιοι κατάλαβαν τι συμβαίνει. Και έσπευσαν να ενημερώσουν και τον κ. Τσίπρα, ο οποίος υποδέχθηκε τα νέα με ανάμικτα συναισθήματα: βαθιά ικανοποίηση για τον τρόπο που είχε καταφέρει να κερδίσει κόντρα στο υπόλοιπο πολιτικό σύστημα και βαθιά ανησυχία μπροστά στη συνειδητοποίηση του κενού.

Η παρέμβαση του Ολάντ

Η πιο καίρια παρέμβαση μετά το δημοψήφισμα ήταν ίσως αυτή του κ. Ολάντ, του Γάλλου Προέδρου. Ο ίδιος έσπευσε να μιλήσει το ίδιο βράδυ με τον Αλέξη Τσίπρα και τον συμβούλεψε σε δραματικούς τόνους να κινηθεί άμεσα και να επιδιώξει εμπράκτως τη συμφωνία με τους εταίρους. «Βοήθησέ με για να σε βοηθήσω», είναι η ιστορική φράση που του είπε, με τον κ. Τσίπρα τότε να εμφανίζεται καθησυχαστικός. Ο Γάλλος πρόεδρος όμως γνώριζε το παρασκήνιο που βυσσοδομούσε και πως πολλές χώρες δεν ήθελαν πλέον την Ελλάδα στο ευρώ, μετά και την έκβαση του δημοψηφίσματος. Της γνώμης για άμεση συμφωνία ήταν και οι ΗΠΑ, οι οποίες είχαν από καιρό διαμηνύσει στο Μαξίμου να κινηθεί στη λογική της «τακτικής υποχώρησης».

Ο εφιάλτης που έγινε ισχυρή πιθανότητα

Η εβδομάδα μετά το δημοψήφισμα κύλησε βασανιστικά αργά. Το πρώτο Eurogroup την Τρίτη, μετά το δημοψήφισμα, απέβη άκαρπο και ξεκίνησαν να διακινούνται σενάρια ακόμα και για σύγκληση της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για την Κυριακή 12/7. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, όλα θα είχαν τελειώσει, μιας και το θέμα στην ατζέντα θα ήταν η διαχείριση της ελληνικής εξόδου. Η Σύνοδος μπορεί να μην έγινε σε αυτό το επίπεδο, όμως όλοι οι πρέσβεις των μόνιμων αντιπροσωπειών των χωρών της ΕΕ ήταν σε επιφυλακή για εκείνη την ημέρα. Και τότε το Grexit πήρε τη μορφή συγκεκριμένης πρότασης.

Το mail από τον συνεργάτη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε Τόμας Στέφεν έφτασε σε συγκεκριμένους παραλήπτες την Παρασκευή, σύμφωνα με εξαιρετικό longread του ανταποκριτή του Guardian στις Βρυξέλλες Ian Traynor με τίτλο «Three days that saved the euro». Η πρόταση Σόιμπλε, εν είδει non paper, περιέγραφε την ανάγκη για ένα διετές time-out της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, παράλληλα με τη δημιουργία ενός fund, όπου θα περνούσαν assets αξίας 50 δις, προκειμένου να αποπληρωθεί το ελληνικό χρέος. Σύμφωνα με τον κ. Σόιμπλε, το περιεχόμενο του memo είχε συζητηθεί με την Άνγκελα Μέρκελ και τον αντικαγκελάριο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ.

Η εν λόγω πρόταση προκάλεσε σοκ σε πολλούς από αυτούς που την είδαν, αν και κάποιοι αποφάσισαν να την υποστηρίξουν. Σε κάθε περίπτωση, προκάλεσε ίλιγγο σε Βρυξέλλες, Φρανκφούρτη, Ουάσινγκτον, Παρίσι και Ρώμη. Η ελληνική πλευρά δεν είχε αντιληφθεί την ύπαρξη της πρότασης, μέχρι το Σάββατο. Τότε και ενώ το Eurogroup είχε ξεκινήσει στις Βρυξέλλες, κάποιος διέρρευσε την πρόταση στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine. Ακόμα δεν έχει καταστεί σαφές ποιος το έκανε: κάποιοι ισχυρίζονται πως η διαρροή ήρθε από το γερμανικό ΥΠΟΙΚ, ενώ κάποιοι λένε πως έγινε από τον συνεργάτη του Ζαν-Κλωντ Γιουνκερ Μάρτιν Σέλμαϊρ, προκειμένου να την «κάψει». Το Eurogroup εκείνου του Σαββάτου έληξε χωρίς συμφωνία και με πολλές χώρες, της Γερμανίας προεξαρχούσης, να επιμένουν στην πρόταση για time-out μέχρι το τέλος.

Οι αποφάσεις λοιπόν παραπέμφθηκαν για τους ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης. Επί της ουσίας, επρόκειτο για σύνοδο…Μέρκελ-Τσίπρα, με «διαιτητές» τον Ντόναλντ Τουσκ και τον Φρανσουά Ολάντ και καίριες παρεμβάσεις από τον Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ, την Κριστίν Λαγκάρντ, τον Ματέο Ρέντσι, τον Μάρκ Ρούτε, τον Ευκλείδη Τσακαλώτο και ακόμα και τον…Κιμ Γκλεν, τον αμερικανοκορεάτη σύμβουλο του υπουργείου Οικονομικών που μπήκε στην αίθουσα, όταν η συζήτηση πήγε στο ταμείο Αποκρατικοποιήσεων.

Επί της ουσίας, ο κ. Τσίπρας ήθελε τρία πράγματα: 1) το ΔΝΤ να μην είναι δανειστής 2) Δεν μπορούσε να συναινέσει στο ταμείο αποκρατικοποιήσεων με έδρα το Λουξεμβούργο 3) Δεν ήθελε ανάκληση της νομοθεσίας που είχε ήδη ψηφιστεί από την ελληνική Βουλή. Το σκέλος του ΔΝΤ επιλύθηκε σχετικά νωρίς, μιας και κατέστη σαφές πως δεν υπάρχει πρόγραμμα χωρίς το ΔΝΤ, ενώ και το ζήτημα της νομοθεσίας, κατόπιν επιμονής του Ολλανδού Μαρκ Ρουτε, έκλεισε με απόφαση για διόρθωση μονομερών κινήσεων, πλην αυτών που είχαν «ανθρωπιστική βάση». Το μεγάλο αγκάθι ήταν το ταμείο. Ο κ. Τσίπρας αρνείτο να δεχθεί ένα ταμείο στο Λουξεμβούργο, όλα τα έσοδα του οποίου θα πήγαιναν για την εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους και η Άνγκελα Μέρκελ δεν μπορούσε να βγει από το δωμάτιο χωρίς το Ταμείο, μιας και δεν θα μπορούσε να περάσει το πρόγραμμα από την Bundestag. Η Ελλάδα αιωρήθηκε μεταξύ χάους και Ευρωζώνης και εν τέλει το εκκρεμές κλείδωσε στη δεύτερη, όταν βρέθηκε η συμβιβαστική λύση για τη σχέση χρημάτων για το χρέος, την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την ανάπτυξη.

Το plan B που έμεινε στο συρτάρι

Η κυβέρνηση, καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, διέβλεπε «σενάρια συνωμοσίας», σε όσους έκαναν λόγο για Plan B αναφορικά με έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Πλην όμως, όλη η στρατηγική της κυβέρνησης ενείχε σαφώς και τη χάραξη εναλλακτικών. Η Ρωσία ήταν μια περίπτωση που δεν «περπάτησε», παρά τις ενθουσιώδεις διαρροές του Παναγιώτη Λαφαζάνη. Για την περίπτωση της Κίνας, ο Γιανης Βαρουφάκης ισχυρίζεται πως είχε κλεισμένο deal, το οποίο ακυρώθηκε με παρέμβαση του Βερολίνου. Κυβερνητικές πηγές δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Παράλληλα, η Καθημερινή το καλοκαίρι είχε αποκαλύψει το σχέδιο παράλληλων πληρωμών με IOU που είχε σχεδιασει μια κλειστή ομάδα υπό τον κ. Βαρουφάκη, με την κυβέρνηση να κάνει λόγο τότε για μυθεύματα. Βεβαίως, συν τω χρόνω, τα «μυθεύματα» αποχαρακτηρίστηκαν ιστορικά και επιβεβαιώθηκαν. Παράλληλα, νέες αποκαλύψεις της Καθημερινής κάνουν λόγο για επαφές στελεχών της κυβέρνησης με εταιρείες κοπής νομισμάτων στο εξωτερικό, αλλά και με χώρες της Λατινικής Αμερικής, για την προμήθεια καυσίμων, κρεάτων κλπ. Όπως είναι προφανές, μπορεί τα σχέδια για… «ντου» στο Νομισματοκοπείο να εντάσσονται κατά πολλούς στη σφαίρα του φανταστικού, πλην όμως είναι εμφανές πως οι εναλλακτικές αναζητούνταν.

Απλώς, την τελευταία στιγμή ο κ. Τσίπρας δίστασε να…πατήσει το κουμπί, κατά το κοινώς λεγόμενο, και επέλεξε αλλαγή πορείας.

Γράφει ο Γιώργος Ευγενίδης