ΕΠΙΤΕΛΩΝ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ, ΤΗ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΕΚΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Με ένα ογκοδέστατο βιβλίο που κυκλοφορεί με το τίτλο «ΕΠΙΤΕΛΩΝ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΜΟΥ» ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρ. Σαρτζετάκης μας γυρίζει πίσω στην εποχή της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. 

Για τη σκοτεινή εκείνη περίοδο της νεώτερης ιστορίας θα μιλήσουν την Τρίτη στη Γεννάδειο Σχολή οι Χρ. Σαρτζετάκης, Νίκος Δένδιας, Βασίλης Βασιλικός και  Σπύρος Φλογαΐτης.                                                                                     
Ιστορικό

ΎΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΚΡΙΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΙΕΞΑΓΕΙ Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ Γ.ΒΑΡΘΟΥΛΑΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΥ ΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ 24ΩΡΑ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ ΣΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΟΥ «ΤΡΟΧΑΙΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ»........  ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ Ο ΑΝΑΚΡΙΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ.

Ο ΙΔΙΟΣ ΠΑΡΟΛΟ ΠΟΥ ΔΕΧΕΤΑΙ ΣΦΟΔΡΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕ ΠΕΙΣΜΑ ΚΑΙ ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΦΕΡΝΕΙ ΕΙΣ ΠΕΡΑΣ ΤΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΝΑΚΡΙΣΗΣ.

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ- Βία και Παρακράτος

Την έρευνα για την δολοφονία του  Γρηγόρη Λαμπράκη μπορεί να την παρομοιάσουμε  με βουτιά σε σκοτεινά  μαύρα νερά της ιστορίας, γεμάτα καρχαρίες,

και αίμα . Μελετώντας κανείς την υπόθεση αυτή ανατριχιάζει από τα στοιχεία που ανακαλύπτει, και διαπιστώνει με τρόμο, πως δυστυχώς το παρακράτος πάντα ήταν, είναι και θα είναι, παρόν . Όσο τα στοιχεία θα αλλοιώνονται ή θα αποκρύβονται, όσο οι ένοχοι και οι ηθικοί αυτουργοί θα παραμένουν ατιμώρητοι, τόσο και ο φασισμός θα καραδοκεί.

Σε εποχές δύσκολές όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα, όπου η πατρίδα μας έχει μπει σε δοκιμαστικό σωλήνα και σε περιπέτειες ο λαός της , υπάρχει η μεγάλη ανάγκη της καλλιέργειας της Μνήμης. Στοιχείο  απαραίτητο για την  λειτουργία της Δημοκρατίας .

Ομολογούμε  ότι τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε, περισσότερα ερωτηματικά μας γέννησαν παρά απορίες έλυσαν .Ίσως τα απόκρυφα έγγραφα των Αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών να έδιναν περισσότερες απαντήσεις στα δεκάδες αναπάντητα ερωτήματά μας. Αλλάτο αίσθημα οργής που ξύπνησε μέσα μας, ίσως οφείλαμε να το βιώσουμε, διότι πιστεύουμε  ότι  αποτελεί  την σπίθα που κάθε δημοκράτης οφείλει να βιώσει στην ζωή του ώστε να συστρατευθεί ενάντια στο παρακράτος, δηλαδή ενάντια στο αυγό του φιδιού.

-«Κάτω η ειρήνη»

-«Δεν θέλουμε ειρήνη ,Θέλουμε πόλεμο»

-«Λαμπράκη θα πεθάνεις»[2] … φώναζε το συγκεντρωμένο πλήθος λίγα λεπτά πριν την δολοφονία του ειρηνιστή Λαμπράκη . Ο Λαμπράκης δολοφονήθηκε, οι ιδέες όμως του ανθρωπισμού και της ειρήνης ζουν ακόμη. Για αυτές άλλωστε αγωνίστηκε !

Εκστρατεία για τον πυρηνικό αφοπλισμό και οι πορείες ειρήνης

 Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1944) βρίσκει ολόκληρη την ανθρωπότητα σε μία εξαθλιωμένη κατάσταση και τους ανθρώπους συντετριμμένους και οικονομικά κατεστραμμένους. Μετά την χρήση πυρηνικών όπλων στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι από μέρους των Αμερικανών, ένα αίσθημα ανθρωπιάς αγκαλιάζει τους Ιάπωνες κατοίκους το οποίο προέρχεται από όλες τις περιοχές του κόσμου. Λίγα χρόνια αργότερα και ενώ όλα δείχνουν να οδεύουν προς μία καλύτερη κατάσταση, στα πλαίσια του ψυχρού πολέμου , Αμερικανοί στρατιώτες αποβιβάζονται στο Βιετνάμ με επακόλουθο την δοκιμή πυρηνικών όπλων εις βάρος του ντόπιου πληθυσμού. Όλα αυτά δεν άφησαν ασυγκίνητο τον υπόλοιπο πληθυσμό του πλανήτη, καθώς πληθώρα κόσμου διαμαρτυρόταν για την εμπόλεμη κατάσταση.

Με συνθήματα υπέρ του πυρηνικού αφοπλισμού και παίρνοντας αφόρμιση από το μανιφέστο που δημοσιεύεται τον Ιούλιο του 1955, ξεκινούν οι πρώτες φιλειρηνικές διαμαρτυρίες. Η πρώτη πορεία (1958) λαμβάνει χώρα στην πόλη Aldermaston της Αγγλίας, την πόλη στην οποία είχε την έδρα της και το Ερευνητικό Εργαστήρι Πυρηνικών Όπλων. Στην ίδια πόλη θα παρευρεθούν στην επανάληψη της πορείας το 1963 και σημαντικές προσωπικότητες από την Ελλάδα και τον χώρο της πολιτικής, όπως: Μανώλης Γλέζος, Σπύρος Λιναρδάτος, Λεωνίδας Κύρκος και ο ανεξάρτητος βουλευτής και ειρηνιστής Γρηγόριος Λαμπράκης. Το ίδιο πανό, μάλιστα, το οποίο ο Λαμπράκης έφερε στο Aldermaston κρατούσε και στον τύμβο του Μαραθώνα με το σήμα της ειρήνης πάνω σε αυτό, σχεδιασμένο λίγα χρόνια πριν από τον παγκοσμίου δράσης ειρηνιστή GeraldHoltom[3]. Ο Λεωνίδας Κύρκος γράφει για τον Λαμπράκη : «Στη μετεμφυλιοπολεμική Ελλάδα ο πόθος για ειρήνη ήταν έντονος και επιτροπές ειρήνης φύτρωναν παντού και ύψωναν σημαία σύμβολο του παγκόσμιου κινήματος ειρήνης. Ο Γρηγόρης πάντα ενθουσιώδης και αεικίνητος, αληθινός άγγελος ειρήνης, εμψύχωνε, οργάνωνε, κινητοποιούσε…»[4] Η δράση του Λαμπράκη, όμως, δε σταμάτησε εκεί. Λίγα χρόνια πριν και ενώ η Βασίλισσα Φρειδερίκη πραγματοποιούσε  μία προγραμματισμένη επίσκεψή της στο Λονδίνο, ο ίδιος δε δίστασε να παρευρεθεί εκεί και να σταθεί στο πλευρό των πολιτικών κρατουμένων.[5] Πιο συγκεκριμένα, υποστήριξε την σύζυγο του πολιτικού κρατουμένου Αμπατιέλλου, η οποία βρισκόταν πολλές φορές ενώπιων της βασίλισσας, ζητώντας την απελευθέρωση του συζύγου της Αντώνη Αμπατιέλλου. Το γεγονός αυτό  έστρεψε το θρόνο ενάντια στον Λαμπράκη και την πολιτική του. Ο φιλοβασιλικός τύπος της εποχής έγραψε μάλιστα ότι ο Λαμπράκης χειροδίκησε εναντίων της  Βασίλισσας.

Με τον θάνατο του Λαμπράκη, οι αντίπαλοι του πίστεψαν πως η αντίσταση στα πυρηνικά όπλα και οι ειρηνιστικές διαδηλώσεις, θα έπαυαν. Ο πολιτικός σάλος, όμως, που δημιουργήθηκε, σε διεθνές επίπεδο, διέψευσε τους δολοφόνους του και  τοποθέτησε άλλο ένα λιθαράκι στο κτίσμα της δημοκρατίας και της ειρήνης.

 Το πολιτικό σκηνικό της εποχής

Η Ελλάδα που όλοι γνωρίζουμε σήμερα, μία χώρα καταπονημένη η οποία έχει καταλήξει έρμαιο στα χέρια ξένων δυνάμεων, δε διαφέρει πολύ από την Ελλάδα του τότε. Από τις αρχές της δεκαετίας του 60, το όνειρο ζωής του κάθε Έλληνα αποτελούσε ο εξευρωπαϊσμός του και η ενσωμάτωσή της χώρας του στο Δυτικό κόσμο. Η κατάσταση αυτή ήταν έκδηλη αρκετά χρόνια πριν, όταν πρωθυπουργός της χώρας είχε διοριστεί από το παλάτι (και έπειτα εκλέχτηκε από το λαό), ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (1956).

Υπό την ηγεσία του Κ. Καραμανλή, η Ελλάδα έμελλε να ικανοποιήσει πληθώρα διεκδικήσεών της, αλλά και να αλλάξει φίλους και συμμάχους. Ήδη από το 1957 με τη συμφωνία της Ρώμης είχε ιδρυθεί η Ε.Ο.Κ., (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα) για την ένταξή της στην οποία, η Ελλάδα θα ξεκινούσε διαπραγματεύσεις τρία χρόνια αργότερα (1960). Κατ’ αυτόν τον τρόπο η πορεία της Ελλάδας προς μια στενότερη ενσωμάτωσή της στο Δυτικό κόσμο, που προς στιγμήν είχε διακοπεί, μπήκε πάλι σε κίνηση[6]. Μία στροφή, βέβαια, στη Δύση και μάλιστα την περίοδο που το Βαλκανικό Σύμφωνο εξέπνεε, συνεπαγόταν την όχι και τόσο φιλική αντιμετώπιση των χωρών του Σοβιετικού μπλοκ. Ενώ ο Χρουστσόφ, ως τότε πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης, δε δίστασε να απειλήσει τη χώρα[7] μας λόγω της φιλοαμερικανικής πολιτικής που ακολουθούσε ήδη από το 1947[8]. Η Ελλάδα έβαλε  υπογραφή συμφωνίας για τα πυρηνικά όπλα με τις Η.Π.Α. Έτσι το 1959[9], η επιρροή που ασκούσαν οι Αμερικανοί στη διακυβέρνηση της χώρας και ειδικά στον Καραμανλή, ήταν ολοφάνερη. Το ίδιο φανερή με αυτήν της βασίλισσας Φρειδερίκης, στην οποία ανήκε ουσιαστικά η εξουσία του παλατιού.[10]

Με τις εκλογές του ’58, η άνοδος της ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) στοίχισε ακριβά στο παλάτι και στους Αμερικανούς, οι οποίοι προσπάθησαν με κάθε μέσο να μειώσουν τη δύναμή της[11]. Προκειμένου, λοιπόν, ο Καραμανλής να αποκτήσει και πάλι πλήρη αυτοδυναμία στις επόμενες εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, τέθηκαν σε εφαρμογή αθέμιτα μέσα για την επίτευξη αυτού του στόχου. Στις εκλογές αυτές που έμειναν γνωστές ως εκλογές “βίας και νοθείας”, ο Καραμανλής κατακτά το στόχο του, με μοναδική πλέον απειλή την «Ένωση Κέντρου»[12] του Γεωργίου Παπανδρέου. Τα αποτελέσματα των εκλογών αυτών θα ακυρωθούν ένα χρόνο, περίπου, αργότερα, το Μάρτιο του 1962 από το ανώτατο δικαστήριο, γεγονός που θα αποτελέσει την πρώτη διατάραξη του ευδαιμονισμού των συνεταίρων και του κατεστημένου[13].

Το επόμενο έτος (1963) θα αποτελέσει σταθμό για την πολιτική ζωή του τόπου. Από τις πρώτες μέρες κιόλας με τα Πρωτοχρονιάτικα διαγγέλματα γίνεται αισθητός ο αέρας της πολιτικής αλλαγής. Με τα γεγονότα της Κούβας σε διεθνές επίπεδο να κλονίζουν την παγκόσμια ειρήνη και τον ανένδοτο αγώνα, σε εθνικό επίπεδο, της Ένωσης Κέντρου και της Ε.Δ.Α. ενάντια στο παλάτι και τον “ξένο παράγοντα” που ουσιαστικά κυβερνούσαν τη χώρα, καθίσταται σαφές πως τα γεγονότα του 1963 θα έμεναν στην ιστορία[14]. Τα δύο αυτά κόμματα καταφέρνουν να αφυπνίσουν και να ξεσηκώσουν το λαό στρέφοντάς τον ενάντια στο παλάτι και την κυβέρνηση που “οργάνωσαν” το πολιτικό φιάσκο των εκλογών του ’61. Την ίδια στιγμή ο Καραμανλής πετυχαίνει την σύνδεση της Ελλάδας με την ΕΟΚ η οποία πρόκειται να ολοκληρωθεί το ’79.

Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα εκείνης της εποχής ήταν δυσμενής και καθώς φαίνεται τα γεγονότα που θα ακολουθούσαν θα την επιδείνωναν. Ένα από τα βασικότερα συμβάντα που κλόνισαν την ήδη έκρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος και στιγμάτισε την πολιτική ζωή του τόπου υπήρξε η δολοφονία του ειρηνιστή, ιατρού, αθλητή και βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγορίου Λαμπράκη. Η κοινωνία δε θα ξεχάσει ποτέ το έργο του Λαμπράκη και αυτό θα φανεί από την επόμενη αμέσως μέρα του θλιβερού γεγονότος.

 Λαμπράκης- η αυτοβιογραφία του 

«Γράφω τα σπουδαιότερα γεγονότα της ζωής μου, γεγονότα άκτινα έσχον αμέσως ή εμμέσως, επίδρασην επί της ζωής και του χαρακτήρος μου. Χαρισμένο στα γηρατειά μου για ενθύμιον»[15]. Με τα λόγια αυτά ξεκινάει ο Λαμπράκης να γράφει την αυτοβιογραφία του τον Δεκέμβρη του 36. Δεν πρόλαβε δυστυχώς να χαρεί τα γεράματά του αφού το νήμα της ζωής του κόπηκε πολύ νωρίτερα .

Γεννημένος στις 3 Απρίλη του 1912 στην Κερασίτσα της Αρκαδίας . Ένα χωριό ξεχασμένο από τον πολιτισμό και την ανάπτυξη. Ο τόπος του ερημώνει από την  μετανάστευση. Ο πατέρας του Γεώργιος Λαμπράκης απέκτησε συνολικά 14 παιδιά από δύο γάμους. Εργαζόταν για να μεγαλώσει την οικογένεια του με μόχθο κάνοντας πολλές και διαφορετικές δουλειές : γεωργός – μαγαζάτορας – ξυλουργός κλπ.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης παίρνει το απολυτήριο του λυκείου και γράφεται στην  εμπορική και λογιστική σχολή Παναγιωτόπουλου στον Πειραιά , υπακούοντας την εντολή του πατέρα του. Τελειώνει την σχολή αλλά αυτό δεν του αρκεί.

Ο ίδιος γράφει στο ημερολόγιό του : «Ήταν πρωί του 1932 μιας καλοκαιρινής ημέρας, όταν μετά από μεγάλην σκέψιν, μου είπε ο πατέρας μου με μεγάλη συγκίνηση και πόνο: -παιδί μου λυπάμαι να σε βάλω στις λάσπες. Ε’ αυτό ήταν όλο. Αυτό ήταν ο σπινθήρ που άναψε τη λαμπάδα της μανίας μου για να προχωρήσω στο σκοτάδι της επιτυχίας και να υπερπηδήσω τόσα και τόσα εμπόδια που κατόπιν συνάντησα για να σπουδάσω»[16]

Στο μυαλό του μπαίνει η αγάπη της Ιατρικής επιστήμης. Ο πατέρας του εκφράζει τις αντιρρήσεις του, διότι ο νέος Λαμπράκης έπρεπε να συντηρεί τα μικρότερα αδέλφια του που κυρίως ήταν  κορίτσια αλλά και ολόκληρη την οικογένεια. Τα πράγματα γινόταν πιο δύσκολα αφού η δωρεάν παιδεία δεν υπήρχε και η Ιατρική ήταν μια σπουδή για πλούσιους.    «Ποιος φτωχός θα χε να ξοδεύει τόσα χρόνια για σπουδές και άλλα τόσα για μεταπτυχιακή άμισθη απασχόληση; Και με τι πλάτες ένας επιμελής φοιτητής θα τολμούσε να προσπαθήσει να πάρει πτυχίο, σε μια σχολή όπου περνούσε τα μαθήματα μετά την επίδειξη της απόδειξης αγοράς του συγγράμματος του καθηγητή;»[17]

Ο ετεροθαλής αδελφός του Γρηγόρη, ο Θεόδωρος, που ήταν γιατρός αναλαμβάνει τα έξοδα των σπουδών του. Έτσι ο Γρηγόρης σπουδάζει την Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αναγορεύετε υφηγητής στην έδρα της Γυναικολογίας- Μαιευτικής.

Διαβάζουμε σε απόσπασμα της βιογραφίας του : «Ταυτοχρόνως με την άσκησιν μου εν τη Ιατρική Σχολή επιδιδόμην και επιδίδομαι εις τον Κλασσικόν  Αθλητισμόν, εις το τρέξιμο 100 και 200 μέτρων και στο πήδημα, μήκος –τριπλούν». Από τα εφηβικά του χρόνια ο Λαμπράκης λάτρευε τον αθλητισμό και χάρη σε αυτή τη αγάπη και το πάθος που είχε για αυτόν, κατάφερε και ανακηρύχτηκε  δέκα φορές Βαλκανιονίκης στο Άλμα εις μήκος, ενώ για 21 χρόνια κατείχε το Πανελλήνιο Ρεκόρ. Έλαβε μέρος στην Ολυμπιάδα του 36 στο Βερολίνο καθώς και στους Παγκόσμιους Φοιτητικούς Αγώνες το 37 στο Παρίσι.  Το 1938 ήταν η χρονιά των ρεκόρ αφού έσπασε 3 φορές το Πανελλήνιο Ρεκόρ του μήκους. Ο αθλητισμός και οι διακρίσεις δεν ήταν  αυτοσκοπός για τον Λαμπράκη. Έβλεπε όμως τον αθλητισμό ως μέσω παγκόσμιας συναδέλφωσης. Το 1943 ιδρύει την «Ένωση Ελλήνων Αθλητών», διοργανώνει αγώνες από τα έσοδα των οποίων ενισχύει τα συσσίτια, ενώ την ίδια χρονιά εντάσσεται στο ΕΑΜ. Η κλινική Λευκός Σταυρός όπου εργάζεται προσφέρει συσσίτια για την επιβίωση των Ελλήνων από την γενοκτονία που επιβάλουν οι Γερμανοί με τον λιμό. Παράλληλα οργανώνει υγειονομική περίθαλψη των αθλούμενων και σώζει πολλές ζωές. Το 1949 ανοίγει στη  Οδό Πατησίων 50 τη δικιά του κλινική. Ποτέ δεν δέχεται χρήματα από αθλητές και κάθε Τετάρτη εξετάζει δωρεάν συμπατριώτες του. Ο Λαμπράκης υπήρξε και σπουδαίος επιστήμονας ερευνητής. Εκπονεί  πολλές σημαντικές εργασίες επάνω στην Ιατρική.

Το 1961 πολιτεύεται με το Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος (ΠΑΜΕ), συνασπισμό της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) και άλλων αριστερών δυνάμεων και εκλέγεται βουλευτής Πειραιά δεύτερος σε σταυρούς. Στον πρώτο προεκλογικό του λόγο ο Λαμπράκης γράφει:

«Αγαπητοί φίλοι, κατεβαίνουμε στις εκλογές με δύο κύριες επιδιώξεις: την Ειρήνη και τη Δημοκρατία»[18].

Ως βουλευτής έρχεται στην πρώτη γραμμή του κινήματος Ειρήνης .

«Ξέρουμε ότι από τους ατομικούς βομβαρδισμούς της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι σκοτώθηκαν 150.000 Ιάπωνες, χιλιάδες προσβλήθηκαν από ραδιενέργεια και πέθαναν και πεθαίνουν ακόμη από αυτήν. Έγκυες γυναίκες απέβαλαν ή έπαθαν κακοήθεις όγκους, λευχαιμία, βαριές βλάβες των γεννητικών οργάνων, ανίατες δερματοπάθειες, κλπ.»[19]

Ο Λαμπράκης παντού και πάντα ενθουσιώδης αεικίνητος άγγελος της Ειρήνης, τρέχει παντού, μιλάει με πάθος, εμψυχώνει, οργανώνει, κινητοποιεί.

Η επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη ιδρύετε με δική του πρωτοβουλία και ο ίδιος λαμβάνει μέρος σε δεκάδες ειρηνιστικές  εκδηλώσεις. Το 1963 η κυβέρνηση Καραμανλή απαγορεύει την πορεία Ειρήνης που οργανώνεται στον Μαραθώνα.

Αναρτούν συνθήματα στην περιοχή που γράφουν: «Έξω από τον Μαραθώνα η κουμουνιστική πορεία»

Ο Λαμπράκης το πρωί της 21ης Μαΐου του 1963 ξεκινάει με θάρρος την πορεία από τον Τύμβο του Μαραθώνα και με ασπίδα το βουλευτικό του αξίωμα σπάει τους αστυνομικούς κλοιούς  ενώ ξεδιπλώνει στα χέρια του ένα μαύρο πανί με λευκά γράμματα που γράφουν τη λέξη «Ελλάς» και δεξιά και αριστερά το σήμα του πυρηνικού αφοπλισμού, το σήμα της Ειρήνης . 14 χιλιόμετρα πορείας και μετά τον συλλαμβάνουν με εντολή εισαγγελέα στο ύψος της Ραφήνας.  Η φωτογραφία του Λαμπράκη με το μαύρο πανί στα χέρια κάνει το γύρο του κόσμου σε όλες τις εφημερίδες .Ο Μαραθώνας από το 1963 ταυτίζεται με το πρόσωπο του Λαμπράκη και ο Λαμπράκης ονομάζεται ο Μαραθωνοδρόμος της Ειρήνης.

Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης

Στην πόλη του Λευκού Πύργου, που εκείνη την περίοδο συζητούν τα εγκλήματα του Δράκου του δάσους του Σέιχ –Σού, έχει απλωθεί μια παράξενη όχι όμως και ασυνήθιστη ομίχλη. Οι παρακρατικοί ακονίζουν στα σκοτεινά σοκάκια τα μαχαίρια τους, σφίγγουν τα δόντια και τις γροθιές τους.

Ο Δικηγόρος Πάτσας , ως εκπρόσωπος της Επιτροπής Ειρήνης, μισθώνει στο κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης την αίθουσα «Πικαντίλλυ» που βρίσκεται επί της οδού Αριστοτέλους. Την Τετάρτη 22 Μαΐου του 1963 στις 19:30 θα γινόταν εκεί η συγκέντρωση των Φίλων της Ειρήνης με κεντρικό ομιλητή τον Γρηγόρη Λαμπράκη. Η ομιλία του είχε τίτλο: «Ειρήνη και αφοπλισμός δια τον κόσμο ολόκληρο και την Ελλάδα». Και ενώ ο ιδιοκτήτης της αίθουσας του «Πικαντίλλυ» έχει λάβει προκαταβολή για το ενοίκιο και αποδεχθεί και ποινική ρήτρα σε περίπτωση αθέτησης της συμφωνίας, αρχίζει να ζητάει ξαφνικά από τα μέλη της επιτροπής άδεια της αστυνομίας. Με το πρόσχημα ότι η αίθουσα δεν διαθέτει έξοδο κινδύνου η συμφωνία χαλάει και τα μέλη της Επιτροπής Ειρήνης ενημερώνουν ότι η ομιλία θα γίνει στην  αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος που βρίσκεται στη  διασταύρωση των οδών Ερμού και Σπανδώνη. Η επιτροπή καλεί τηλεφωνικά τον κόσμο στο νέο μέρος συνάντησης. Η αίθουσα γεμίζει.

Οι σκιές τον αντιφρονούντων είναι σε κάθε γωνιά, έχουν περικυκλώσει τον τόπο συνάντησης αλλά και το ξενοδοχείο που διαμένει ο Λαμπράκης. Την ώρα που αυτός κατεβαίνει από το δωμάτιο του για να πάει στην ομιλία δέχεται επίθεση. Κάποια σκιά ξεπροβάλει και τον κτυπά δύο φορές στο κεφάλι. Οι 150 ένστολοι αστυνομικοί που βρίσκονται εκεί δεν αντιδρούν. Ο Λαμπράκης αιμόφυρτος και περιστοιχισμένος από παρακρατικούς, αστυνομικούς με πολιτικά και μπράβους που τον βρίζουν ασταμάτητα, φτάνει στην αίθουσα.

Τα τηλεφωνήματα στην αστυνομία από τα μέλη της Επιτροπής Ειρήνης είναι πολλά . Ζητούν βοήθεια. Οι απαντήσεις των αρχών καθησυχαστικές. «Βούλγαρε θα πεθάνεις!»[20] φωνάζει το πλήθος που έχει μαζευτεί απ’ έξω. Ανάμεσα σε αυτό ξεχωρίζουν και ο γενικός διευθυντής της αστυνομίας Ευθύμης  Καμουτσής, ο στρατηγός Μήτσου, και ο διοικητής ασφαλείας Μήτσου. Ο Λαμπράκης δέχεται τις πρώτες βοήθειες και καταφέρνει να ολοκληρώσει την ομιλία του μέσα σε χειροκροτήματα. Δεκάδες πέτρες που πετιούνται από έξω σπάζουν τα τζάμια του κτιρίου. Ο βουλευτής της ΕΔA  Γ. Τσαρουχάς που φτάνει καθυστερημένα στην εκδήλωση δέχεται επίθεση στο κεφάλι, στην είσοδο της εκδήλωσης. Το ασθενοφόρο που τον παραλαμβάνει δέχεται και αυτό επίθεση. Τον βγάζουν έξω από το όχημα , τον ξανακτυπούν . «Αφήστε τον δεν είναι αυτός»[21] φωνάζει κάποιος από τους τραμπούκους.

Το οργισμένο πλήθος έξω από τον χώρο συγκέντρωσης φωνάζει: « Δε θέλουμε Ειρήνη, Θέλουμε πόλεμο, Κάτω η Ειρήνη»

Ο Λαμπράκης παίρνει το μικρόφωνο και απευθύνεται από τα μεγάφωνα στο συγκεντρωμένο πλήθος : « Προσοχή, προσοχή εδώ Βουλευτής Λαμπράκης. Ως εκπρόσωπος του έθνους και του λαού καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονικής απόπειρας εναντίων μου…» και συνεχίζει:  «…κύριε Διευθυντά της Αστυνομίας, κύριε Νομάρχα, κύριε Εισαγγελέα, κύριε Υπουργέ, σας ομιλεί ο Βουλευτής Λαμπράκης. Με ακούτε από το μεγάφωνο. Σας καθιστώ  υπεύθυνους, ζητώ να με προστατεύσετε» [22]

Η ομίχλη στην πόλη έχει απλωθεί και άλλο. Οι σκιές που ξεπροβάλλουν γίνονται όλο και πιο έντονες και πιο ασφυκτικές. Ο κύκλος θανάτου ζώνει την πόλη της Θεσσαλονίκης. Το τέλος έχει ήδη γραφτεί. Οι άνανδροι στήνουν καρτέρι.

Η δολοφονία

Η κυκλοφορία έχει απαγορευτεί. Η νύχτα έχει πέσει για τα καλά στην Θεσσαλονίκη. Ο Λαμπράκης βγαίνει από τον χώρο της ομιλίας μαζί με τους δικηγόρους Σύλλα Παπαδημητρίου και Αθανάσιο Ρηγόπουλο που τον συνοδεύουν. Θέλει να διασχίσει τον δρόμο απέναντι (περίπου 100 μέτρα απόσταση) για να φτάσει στο ξενοδοχείο όπου διαμένει. Κανείς δεν τολμά να φανταστεί ότι με τόση αστυνομία γύρω, μπορεί να συμβεί κάτι τόσο «δολοφονικά» επικίνδυνο. Μια τρίκυκλη μοτοσυκλέτα με χαμηλό κουβούκλιο, τρέχει κάνοντας εκκωφαντικό θόρυβο αντικανονικά προς το ρεύμα κυκλοφορίας της οδού Βενιζέλου, και πέφτει πάνω στον Λαμπράκη και στους συνοδούς του.

Ο Λαμπράκης πέφτει στην άσφαλτο. Η μοτοσυκλέτα συνεχίζει την ξέφρενη πορεία της και κανείς από τους αστυνομικούς δεν κάνει προσπάθεια να την καταδιώξει. Οι φίλοι του Λαμπράκη αναζητούν κάποιο όχημα για να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Δεν κινείται τίποτα στην πόλη. Ένα αυτοκίνητο μάρκας  Volkswagen  εμφανίζεται από το πουθενά και βάζουν τον κτυπημένο βουλευτή για να τον πάνε στο νοσοκομείο.

Ο αφανής ήρωας εκείνης της μοιραίας βραδιάς ήταν ο  Μανώλης Χατζηποστόλου γνωστός με το ψευδώνυμο «Τίγρης». Ο ίδιος  περιγράφει τις στιγμές μετά τη δολοφονία: «Πάνω στο τρίκυκλο ήταν πέντε άτομα. Τα τέσσερα πήδηξαν και έμεινε ένα άτομο. Όρμησα στην καρότσα και το άρπαξα από τα μαλλιά. Πάλευε και σε μια στιγμή έβγαλε περίστροφο. Έπεσα ανάσκελα στην καρότσα και του χτυπούσα το πρόσωπο με τα πόδια μου. Το περίστροφο του έπεσε στο δρόμο. Τον κτύπησα δυνατά και έπεσε αναίσθητος. Έσπασα το τζάμι και με ένα γυαλί έκανα πως θα του κόψω το λαιμό. Κατέβηκε από την καρότσα και άρχισε με ένα κλομπ να με κτυπά στο κεφάλι. Άκουσα να φωνάζουν για μένα : «είναι κομμουνιστής εγκληματίας» .Ήρθαν δύο τροχονόμοι . Ο οδηγός του τρίκυκλου Γκοτζαμάνης  συνελήφθει.»[23]

Τα νέα για τη δολοφονική απόπειρα του Λαμπράκη εξαπλώνονται . Η Ελλάδα ξεσηκώνεται και η διεθνής κοινή γνώμη δέχεται ένα ισχυρό σοκ. [24]

Ο Λαμπράκης  μεταφέρεται στον νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ.  Στον περίβολο του νοσοκομείου εκατοντάδες φοιτητές και φίλοι περιμένουν να ακούσουν κάποιο νέο σχετικά με την υγεία του. Ο Λαμπράκης αργοπεθαίνει και μαζί του η Ελλάδα βαστάει την αναπνοή της περιμένοντας να ακούσει κάποιο καλό νέο σχετικά με την υγεία του. Στις 27 Μαΐου του 1963 η παροχή του οξυγόνου στον ήδη κλινικά νεκρό Λαμπράκη σταματά.

Δολοφονία :πρόβα για τον φασισμό που επήλθε .- Η πολιτική κατάσταση μετά τη Δολοφονία.

Η δολοφονική επίθεση εναντίον ενός βουλευτή ήταν φυσικό να αποτελέσει το έναυσμα για την έκρηξη πολιτικού σάλου αφού επρόκειτο για τον προσφιλέστερο στο λαό βουλευτή της χώρας, ο οποίος αγωνιζόταν πάντα στο πλάι του. Το παραπάνω γεγονός έμελλε να επιφέρει πληθώρα πολιτικών αλλαγών. Μαζικές διαδηλώσεις ξεκινούν από την ημέρα της ανακοίνωσης του γεγονότος ενάντια στο καθεστώς που έχει διαμορφωθεί, λόγω του ισχυρού παρακράτους και της ανοχής που επεδείκνυε σε αυτό η κυβέρνηση.  Ακόμα και στο εξωτερικό δεν είναι λίγοι αυτοί που εξεγείρονται με αφορμή την δολοφονία του Λαμπράκη. Ειρηνιστές από όλο τον κόσμο διαμαρτύρονται για την αποσάθρωση των δημοκρατικών θεσμών και την καταπάτηση των ιδανικών, όπως η ειρήνη. Ενδεικτικά μερικές από τις χώρες στις οποίες έλαβαν χώρα πορείες διαμαρτυρίας είναι: Ιταλία, Σοβιετική Ένωση, Ισραήλ, Γαλλία, Δανία κ.ά. Αξιοσημείωτη είναι και η κίνηση ενός διεθνούς οργανισμού, του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης το οποίο καθιέρωσε το «Μετάλλιο Λαμπράκη» και το οποίο απονέμεται σε ειρηνιστές με αξιόλογο έργο στην υπηρεσία της ειρήνης[25]. Στην Ελλάδα, στα τέλη του Μάη του ’63 ιδρύεται με πρόεδρο τον Μίκη Θεοδωράκη η «Δημοκρατική Κίνηση Νέων Λαμπράκη». Οι νέοι οργανώνονται σε αυτή και αγωνίζονται να κρατήσουν ζωντανές τις ιδέες του Λαμπράκη. Η επιτυχία που συναντά αυτό το κίνημα ήταν μεγάλη και λίγα χρόνια αργότερα, συγχωνεύτηκε με τη νεολαία της ΕΔΑ. Μέσα από τη Νεολαία του ο Λαμπράκης θα μείνει ζωντανός ακόμη και μετά το θάνατό του και οι ιδέες του θα συντροφεύουν τον Ελληνικό λαό μέχρι και σήμερα[26]. Όσον αφορά το πολιτικό σκηνικό, μια μέρα μετά τη δολοφονική επίθεση, ακολουθεί έκτακτη συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας της «Ένωσης Κέντρου» υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, η οποία ρίχνει την ευθύνη για την επίθεση στον πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή. Η «Ένωση Κέντρου» θα ανέβει στην εξουσία στις επερχόμενες εκλογές του Νοεμβρίου 1963, μετά την παραίτηση Καραμανλή και την πτώση της κυβέρνησης. Κατά τη διακυβέρνηση Παπανδρέου εφαρμόστηκε «πολιτική λήθης» όσον αφορά την υπόθεση Λαμπράκη[27]. Την ίδια περίοδο, η χώρα μας δέχεται και πάλι μετά από χρόνια την τουρκική απειλή, ενώ στη μνήμη του λαού χαράχτηκε με «κόκκινο» χρώμα η αιματηρή απώλεια της Κύπρου[28]. Η δημοκρατία στην Ελλάδα απειλούνταν και η πολιτική κατάσταση έτεινε προς τη καταστροφή, η οποία δεν αργήσει να επέλθει. Η ολοκληρωτική κατάλυση της δημοκρατίας και η μεγαλύτερη, ίσως, νίκη του παρακράτους σημειώνεται τον Απρίλιο του 1967. Η Χούντα των Συνταγματαρχών εδραιώνεται και η σχέση της με τη δολοφονία του Λαμπράκη είναι κάτι παραπάνω από στενή. Ακόμα και την ημέρα της δολοφονικής επίθεσης το “Γενικό Επιτελείο Στρατού” με δήλωση του “επιδοκιμάζει” τους υπευθύνους της δολοφονίας, ενώ κατά την άνοδο του φασισμού όλοι οι κατηγορούμενοι αξιωματούχοι της υπόθεσης Λαμπράκη επαναφέρονται στα αξιώματα τους. Η δολοφονία, επομένως, του Λαμπράκη ήταν ένα καλά μελετημένο σχέδιο εξόντωσης της δημοκρατίας και αποτέλεσε πρόβα για το φασισμό που επήλθε[29].

Η συμβολή των δημοσιογράφων

«Θα μπορούσε και θα έπρεπε να είναι η Δίκη του Αιώνα. Αυτό δε συνέβη.» : γράφει ο Γ. Λιάνης στην εφημερίδα RealNews στις 11/5/2011, σχεδόν 40 χρόνια μετά τη δολοφονία του Γρηγορίου Λαμπράκη. Ο τύπος φαίνεται να μην ξέχασε ποτέ αυτό το γεγονός και σε αυτό ίσως να ευθύνεται και η συνεισφορά του ίδιου στην υπόθεση Λαμπράκη και στην αποκάλυψη στοιχείων σχετικά με τη δολοφονία του βουλευτή. Με άλλα λόγια το έργο των δημοσιογράφων της εποχής κατέστη πολύτιμο για την εξιχνίαση της υπόθεσης.

Αναζητώντας τα βασικά πρόσωπα που συνέβαλαν στην εκδίκαση της υπόθεσης, αμέσως μετά τον εισαγγελέα Παύλο Δελαπόρτα και τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη (χωρίς τη βοήθεια των οποίων η δίκη πιθανόν να μην λάμβανε ποτέ χώρα), πέφτουμε πάνω σε μία τριάδα δημοσιογράφων: Γιάννης Βούλτεψης,  Γιώργος Ρωμαίος και  Γιώργος Μπέρτσος.

Πιο συγκεκριμένα, ο Γ. Βούλτεψης, μάρτυρας της πολιτικής αγωγής, ήταν αυτός που ξεσκέπασε τα σχέδια του παρακράτους που αφορούσαν την προσπάθεια των παρακρατικών να αποδώσουν ευθύνες για την δολοφονία του Λαμπράκη σε Αριστερούς[30]. Την ίδια στιγμή, δημοσιογράφοι, όπως ο απεσταλμένος της εφημερίδας «Κήρυξ» λειτουργούσαν βοηθητικά προς το έργο του παρακράτους[31]. Εκτός από τις αποκαλύψεις, η συμβολή των δημοσιογράφων επικεντρώθηκε και στην διαχείριση και καταγραφή των πρακτικών της δίκης καθώς το έργο των γραμματέων ήταν ελλιπές.

Το επονομαζόμενο τρίκυκλο των δημοσιογράφων στάθηκε μπροστά στο δολοφονικό τρίκυκλο του παρακράτους και με όπλο την αλήθεια στάθηκε αντάξιο των περιστάσεων. Έτσι η δημοσιογραφία εξυψώθηκε και συνάντησε την υπερηφάνεια, καθώς στάθηκε ικανή να υπερασπιστεί τα ιδανικά ενός ολόκληρου λαού.

Η δίκη

Ύστερα από διοικητικές ανακρίσεις που διεξάγει ο αρχηγός της χωροφυλακής Γ.Βαρθουλάκης και που μέσα σε δύο 24ωρα καταλήγουν στο πόρισμα του «τροχαίου ατυχήματος»[32], από αυτά μάλιστα που συμβαίνουν καθημερινά αναλαμβάνει την υπόθεση ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης[33]. Τριάμιση χρόνια μετά τον τραγικό θάνατο του Γ. Λαμπράκη ξεκινά στο κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης η εκδίκαση της υπόθεσης της δολοφονίας του. Έχουν προηγηθεί: καταθέσεις μαρτύρων, δεκάδες εφέσεις εμπλεκομένων ,εκδοθεί παραπεμπτικά βουλεύματα, καθώς και ατελείωτες ανακρίσεις από τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη. Ο ίδιος παρόλο που δέχεται σφοδρές πιέσεις, συνεχίζει με πείσμα και αυταπάρνηση και φέρνει εις πέρας το δύσκολο έργο της ανάκρισης.

Από την πρώτη στιγμή η δίκη αποτελεί διακύβευση σφοδρής πολιτικής αντιπαράθεσης στο Κοινοβούλιο σε ένα ταραγμένο πολιτικό σκηνικό. Τα στοιχεία των δημοσιογράφων και οι συνεχείς αποκαλύψεις της δίκης αφήνουν άφωνη την κοινή γνώμη αναφορικά με τις σχέσεις παρακρατικών οργανώσεων και κράτους. Η εισήγηση του Εισαγγελέα της έδρας Παύλου Δελαπόρτα για την ενοχή των κατηγορουμένων απέχει από την τελική κρίση των ενόρκων. Ο ίδιος πρότεινε την ενοχή των Εμμανουηλίδη, Γκοτζαμάνη, Γιοσμά, Φωκά, Πιτσώκου και Λεονάρδου. Καθώς και την ενοχή για παράβαση καθήκοντος των Μήτσου, Καμουτσή και Δόλκα.

Και η απόφαση των ενόρκων έλεγε:  Όχι δεν υπάρχει ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, ούτε ηθική αυτουργία ούτε συνέργεια σε ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, ούτε δυνατότητα του εισαγγελέα να χαρακτηρίσει την ετυμηγορία του δικαστηρίου πεπλανημένη. Όχι δεν κρίνονται ένοχοι οι κατηγορούμενοι. Μόνοι ένοχοι εκ τον κατηγορουμένων οι Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης που καταδικάστηκαν για πρόκληση σωματικής βλάβης και όχι για δολοφονία. Ο πρώτος σε 11 χρόνια κάθειρξης και ο δεύτερος σε 8,5 χρόνια για απλή συνέργεια εις θανατηφόρο βλάβη (απελευθερώνονται το 1969).

Η κοινή λογική αναζητείται…

Παρακαταθήκη

Κάποια πρόσωπα φέρουν όνομα «βαρύ» σαν ιστορία . Είναι ηθική η υποχρέωσή μας να μάθουμε για αυτά και το έργο τους, διότι αποτελούν κληρονομιά τόσο για την ιστορία του τόπου μας όσο και για εμάς τους ίδιους. Η υπόθεση Λαμπράκη αποτελεί ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός που σημάδεψε την σύγχρονη πολιτική ιστορία μας. Ο  Γρηγόρης Λαμπράκης στελέχωσε το φιλειρηνικό κίνημα όπως και τόσες  άλλες μεγάλες μορφές σαν τον Αϊνστάιν τον Πικάσο κ.α.

Στην μετεμφυλιοπολεμική Ελλάδα  η δίψα για ειρήνη  ήταν μεγάλη. Ο Λαμπράκης εξέφραζε με τις πράξεις του αυτήν την δίψα και τον πόθο του ανθρώπου για το πανανθρώπινο δικαίωμα του, την Ειρήνη. Οι δρόμοι του  Αριστοφάνη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ , του Βίκτωρος  Ουγκώ του Ιμμανουέλ  Κάντ συναντιούνται σε ένα ουτοπικό σταυροδρόμι που αξίζει κανείς να μάχεται για αυτό. Αυτό της ανεξαρτησίας, της δικαιοσύνης και της Ειρήνης

 Βιβλιογραφία

Πάνος Τριγάζης : «Ο Λαμπράκης και το κίνημα ειρήνης», εκδόσεις Ταξιδευτής 2013

Σπύρου Λιναρδάτου : «Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία : Από τον εμφύλιο στην χούντα», τόμος Δ’ 1961-1964, εκδόσεις Παπαζήση

Γ. Κατρή : «Η γέννηση του Νεοφασισμού στη Ελλάδα», εκδόσεις Παπαζήση 1974

Κώστα Παπαϊωάννου : «Πολιτική δολοφονία –Θεσσαλονίκη 63» εκδόσεις : το ποντίκι 1993

Βούλτεψης Γιάννης : « Υπόθεση Λαμπράκη» εκδόσεις Αλκυών 1998

Γιώργος Λιάνης : «Γρηγόρης Λαμπράκης – η μεγάλη κληρονομιά» , σειρά : Μικρές Βιογραφίες , εκδόσεις Real Media 2011

Μαρία Αραβανίτη Σωτηροπούλου : « Παρασύνθημα Λαμπράκης» εκδόσεις Γ.Δαρδανός 2003

Jean Meynaud , Π. Μερλόπουλος , Γ.Νοταράς:« Οι πολιτικές δυνάμεις στη Ελλάδα», μετ. Π. Μερλόπουλος, εκδόσεις Σαββάλας 2002

David Close: «Ελλάδα: Επίτομη Ιστορία 1945 2004» εκδόσεις Θύραθεν 2007

C.M Woodhouse: « Η Ιστορία ενός Λαού: Οι Έλληνες από το 324 έως σήμερα» μετ. Λύντια Στεφάνου , εκδόσεις Τουρίκη 2008

Όθων Τσουνάκος, Ν. Κρανιδιώτης, Ν.Οικονόμου, Β.Κόντης, Κ.Χασιώτης, Χ. Χρηστίδης : «Ελληνική Ιστορία- από την μετεμφυλιακή ανασυγκρότηση στην μεταπολίτευση» , εκδόσεις Καθημερινή, εκδοτική Αθηνών, 2010

Κατερίνα Σαιν Μάρτεν : «Οι Λαμπράκηδες , Ιστορία μιας γενιάς» εκδόσεις Πολύτυπο 1984

Βασίλη Ραφαηλίδη : « Ιστορία (Κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού έθνους 1830 -1974» εκδόσεις 21ου

Περιοδικό «Δρόμοι της Ειρήνης» επανέκδοση για τα 25 χρόνια από τη δολοφονία Λαμπράκη .αριθμ. Φύλου 66 , 1988

«Βία κατά των εκπροσώπων του λαού, 50 χρόνια από την δολοφονία Λαμπράκη», εκδόσεις Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων 2013

Ευχαριστίες

Ευχαριστούμε θερμά τους υπαλλήλους της βιβλιοθήκης της Βουλής για την πολύτιμη βοήθειά τους και την συμβολή τους στην έρευνα μας , καθώς και την Νομικό Χριστίνα Μπαλωμένου για την βοήθεια της στα δικαστικά θέματα.

Σηκώνοντας στους ώμους του το έπαθλο του Μαραθωνίου

ο ωραίος νεκρός κατεβαίνει στον Άδη,

’κει που οι αιώνιοι Έλληνες τον καρτερούν.

Αλλ’ όμως τούς πάει μισό τ’ άγγελμα:

ΝΕΝΙΚΗ…

άλλοι σας φέρνουν πίσω μου το ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ.

Εγώ δεν ήτανε να ρθω τόσο ενωρίς, εμένα,

στων Πλαταιών τη χώρα και του Μαραθώνα,

με σκοτώσανε οι Πέρσες.[1]

Υποσημειώσεις

[1] Νικηφόρος Βρεττάκος, Επιτάφιο επίγραμμα του Λαμπράκη

Δημοσιεύτηκε στην «Επιθεώρηση Τέχνης», τ. 101, Μάιος 1963, σελ. 387

[2] Αρβανίτη Σωτηροπούλου: Παρασύνθημα Λαμπράκης, εκδ. Γ.Δαρδανός κεφ.: Η δολοφονία του Λαμπράκη, σελ 131

[3] Το σύμβολο προέρχεται από τα λατινικά γράμματα N και D, και ερμηνεύεται ως nuclear disarm= πυρηνικός αφοπλισμός

[4] Πάνος Τριγάζης : «Ο Λαμπράκης και το κίνημα ειρήνης» εκδόσεις Ταξιδευτής 2013 σελ 83

[5] 11 χρόνια μετά την λήξη του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα υπήρχαν 1192 πολιτικοί κρατούμενοι

[6]C.MWoodhouse: « Η Ιστορία ενός Λαού: Οι Έλληνες από το 324 έως σήμερα» μετ. Λύντια Στεφάνου , εκδόσεις Τουρίκη 2008 σελ 346

[7]C.MWoodhouse: « Η Ιστορία ενός Λαού: Οι Έλληνες από το 324 έως σήμερα» μετ. Λύντια Στεφάνου , εκδόσεις Τουρίκη 2008 σελ 347

[8] Κώστα Παπαϊωάννου : «Πολιτική δολοφονία –Θεσσαλονίκη 63» 2ο κεφ. «κράτος και παρακράτος» εκδόσεις : το ποντίκι 1993  σελ 40 

[9]C.MWoodhouse: « Η Ιστορία ενός Λαού: Οι Έλληνες από το 324 έως σήμερα» μετ. Λύντια Στεφάνου , εκδόσεις Τουρίκη 2008 σελ 346

[10] Κώστα Παπαϊωάννου : «Πολιτική δολοφονία –Θεσσαλονίκη 63» 2ο κεφ. «κράτος και παρακράτος» εκδόσεις : το ποντίκι 1993 σελ 34

[11] Κώστα Παπαϊωάννου : «Πολιτική δολοφονία –Θεσσαλονίκη 63» 2ο κεφ. «κράτος και παρακράτος» εκδόσεις : το ποντίκι 1993 σελ 19

[12] Κώστα Παπαϊωάννου : «Πολιτική δολοφονία –Θεσσαλονίκη 63» 2ο κεφ. «Κράτος και παρακράτος» εκδόσεις : το ποντίκι 1993 σελ 19

[13] Γ. Κατρή : «Η γέννηση του Νεοφασισμού στη Ελλάδα», εκδόσεις Παπαζήση 1974, κεφάλαιο 3 «έγκλημα και τιμωρία» σελ.133

[14] Κώστα Παπαϊωάννου : «Πολιτική δολοφονία –Θεσσαλονίκη 63» 2ο κεφ. «Κράτος και παρακράτος» εκδόσεις : το ποντίκι 1993 σελ 33

[15] Περιοδικό «Δρόμοι της Ειρήνης» επανέκδοση για τα 25 χρόνια από τη δολοφονία Λαμπράκη αριθμ. Φύλου 66 , 1988

[16] Περιοδικό «Δρόμοι της Ειρήνης» επανέκδοση για τα 25 χρόνια από τη δολοφονία Λαμπράκη, αριθμ. Φύλου 66 , 1988

[17] Πάνος Τριγάζης : «Ο Λαμπράκης και το κίνημα ειρήνης» εκδόσεις Ταξιδευτής 2013 σελ 43

[18] Πάνος Τριγάζης : «Ο Λαμπράκης και το κίνημα ειρήνης» εκδόσεις Ταξιδευτής 2013 σελ 79

[19] Ομιλία του Γ. Λαμπράκη στο Παγκόσμιο συνέδριο Ειρήνης της Μόσχας τον Ιούλιο του 1962- Πάνος Τριγάζης : «Ο Λαμπράκης και το κίνημα ειρήνης» εκδόσεις Ταξιδευτής 2013

[20] Στις 13 Μαρτίου του 1963 κατά την 66η συνεδρίαση της Βουλής στις 21:15 ο Βουλευτής Κιλκίς Κ. Παπαδόπουλος αποκάλεσε Βούλγαρο τον Γ. Λαμπράκη . Η συνεδρίαση διεκόπη εν μέσω εντονότατων χαρακτηρισμών και χειροδικιών.

[21] Μαρία Αραβανίτη Σωτηροπούλου : «Παρασύνθημα Λαμπράκης» , κεφ. : «Η δολοφονία» σελ. 131

[22] Μαρία Αραβανίτη Σωτηροπούλου : «Παρασύνθημα Λαμπράκης» , κεφ. : «Η δολοφονία» σελ. 132

[23] Γιώργος Λιάνης : «Γρηγόρης Λαμπράκης – η μεγάλη κληρονομιά» κεφ.: «Τίγρης ένας ήρωας που ξεχάστηκε», σελ 17, σειρά : Μικρές Βιογραφίες , εκδόσεις RealMedia 2011

[24] Μαρία Αραβανίτη Σωτηροπούλου : «Παρασύνθημα Λαμπράκης» , κεφ. : «Η μεγάλη έκρηξη» σελ. 136

[25]Μαρία Αραβανίτη  Σωτηροπούλου : « Παρασύνθημα Λαμπράκης»  εκδόσεις Γ.Δαρδανός  2003

[26]JeanMeynaud , Π. Μερλόπουλος , Γ.Νοταράς:« Οι πολιτικές δυνάμεις στη Ελλάδα», μετ. Π. Μερλόπουλος, εκδόσεις  Σαββάλας  2002

[27]Γ. Κατρή : «Η γέννηση του Νεοφασισμού στη Ελλάδα», εκδόσεις Παπαζήση 1974

[28]Όθων Τσουνάκος, Ν. Κρανιδιώτης, Ν.Οικονόμου, Β.Κόντης, Κ.Χασιώτης, Χ. Χρηστίδης :«Ελληνική Ιστορία- από την μετεμφυλιακή ανασυγκρότηση στην μεταπολίτευση» , εκδόσεις Καθημερινή, εκδοτική Αθηνών,  2010

[29]Σπύρου Λιναρδάτου : «Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία : Από τον εμφύλιο στην χούντα», τόμος Δ’ 1961-1964, εκδόσεις  Παπαζήση

[30]Γιώργος Λιάνης : «Γρηγόρης Λαμπράκης – η μεγάλη κληρονομιά» κεφ.: «οι αποκαλύψεις της δίκης», σελ 12, σειρά : Μικρές Βιογραφίες , εκδόσεις RealMedia 2011

[31]Βούλτεψης Γιάννης : « Υπόθεση Λαμπράκη» εκδόσεις Αλκυών 1998

[32] Κατερίνα Σαιν Μάρτεν : «Οι Λαμπράκηδες , Ιστορία μιας γενιάς» εκδόσεις  Πολύτυπο 1984

[33] Χρήστος Σαρτζετάκης : Καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη . Αριστούχος της Νομικής σχολής   Θεσσαλονίκης και με μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της χούντας συνελήφθηκε 2 φορές και βασανίστηκε άγρια. Στις 30 Μαρτίου του 1985 ορκίστηκε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Σημείωση :Το παραπάνω κείμενο αποτελεί εργασία μου στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο μάθημα της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας με καθηγητή τον ιστορικό Νίκο Παπαναστασίου, η οποία έγινε σε συνεργασία με τον συμφοιτητή μου Σάββα Ασλανίδη