ΌΤΑΝ Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΙΠΕ: ΒΥΘΙΣΑΤΕ ΤΟ “ΧΟΡΑ”

..μετά, ένα αεροπλάνο έριξε δυο κόκκινες σημαδούρες…. το “Χόρα” πληροφορήθηκε από την Άγκυρα τι σήμαιναν οι σημαδούρες.

Το μήνυμα από τον ασύρματο ήταν ξεκάθαρο.

Η Ελλάδα γνωστοποιούσε μ’ αυτό τον τρόπο ότι πέρα από τις σημαδούρες η υφαλοκρηπίδα ήταν δική της και, αν το “Χόρα” τις περνούσε, θα το βύθιζαν».

Εφαρμόζοντας το προαιώνιο στρατηγικό δόγμα «απειλώ με πόλεμο για να διασφαλίσω την ειρήνη» είπε ο Ανδρέας Παπανδρέου την ιστορική φράση «Βυθίσατε το “Χόρα”» τον Αύγουστο του 1976, καθώς έβλεπε ότι ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, μη μπορώντας να αποτρέψει την παραβίαση της υφαλοκρηπίδας στο Βόρειο Αιγαίο από το τουρκικό σκάφος, είχε προσφύγει στους… Πόντιους Πιλάτους του ΟΗΕ και του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης,  που συνήθως εκδίδει αποφάσεις… fifty fifty.

Μελετώντας τα γεγονότα με αφορμή την εν εξελίξει εισβολή του «Μπαρμπαρός» στην κυπριακή Αποκλειστική Ζώνη, το «Καρφί» φωτίζει τη στάση του Ανδρέα Παπανδρέου, για την οποία πολλά στερεότυπα έχουν ειπωθεί. Όπως τεκμηριώνει ο Κώστας Μαρδάς στο βιβλίο του «ΠΡΟ-ΙΜΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ», κάθε άλλο παρά επρόκειτο για παρορμητική δήλωση.

Ακολουθεί η αφήγηση λεπτό προς λεπτό:

ΜΕ ΟΡΙΑ ΤΙΣ ΣΗΜΑΔΟΥΡΕΣ,

Περισσότερο και από τους Έλληνες, το βυθό του Αιγαίου τον γνώριζαν καλύτερα από όλους οι Αμερικανοί, αλλά αρνήθηκαν επανειλημμένα να προσφέρουν στην Τουρκία οποιαδήποτε βοήθεια σε αυτό τον τομέα, ακόμα και οικονομική, σημειώνει ο Αλή Μπιράντ (στο βιβλίο του «Παζαρέματα» σσ. 262-263) υπογραμμίζοντας ότι η Τουρκία έπρεπε να ερευνήσει μια περιοχή 5.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Και περιγράφει ως εξής την ημέρα της κρίσης:

«Στις 08:30 όλα άλλαξαν. Ένα ελληνικό περιπολικό της ακτοφυλακής άρχισε να πλησιάζει με ταχύτητα το “Χόρα” και, αφού σχημάτισε μπροστά του ένα μεγάλο S, απομακρύνθηκε. Μετά, ένα αναγνωριστικό αεροπλάνο έριξε δυο κόκκινες σημαδούρες, σε απόσταση περίπου δυο μιλίων. Το “Χόρα” έπλεε με ταχύτητα 3,5 μιλίων. Αμέσως πληροφορήθηκε από την Άγκυρα τι σήμαιναν οι σημαδούρες. Το μήνυμα από τον ασύρματο ήταν ξεκάθαρο. Η Ελλάδα γνωστοποιούσε μ’ αυτό τον τρόπο ότι πέρα από τις σημαδούρες η υφαλοκρηπίδα ήταν δική της και, αν το “Χόρα” τις περνούσε, θα το βύθιζαν».

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΝΕΥΡΩΝ

«“Να δηλώσετε ότι είστε άοπλοι και να συνεχίσετε το δρόμο σας” διέταξε η Άγκυρα. Καθώς το “Χόρα” συνέχιζε το δρόμο του, μια ελληνική τορπιλάκατος άρχισε να έρχεται καταπάνω του. Ένα τουρκικό ναρκαλιευτικό, που ήταν μακριά, πλησίασε το “Χόρα” και άρχισε να πλέει δίπλα του. Κι αυτό όμως δεν είχε όπλα. Ξαφνικά, παρουσιάστηκαν στον ουρανό ελληνικά αναγνωριστικά, τα οποία άρχισαν να πετούν χαμηλά πάνω από το πλοίο. Από απέναντι η τορπιλάκατος ολοένα πλησίαζε. Το “Χόρα” έστειλε σ’ όλο τον κόσμο το μήνυμά του: “Κάνουμε έρευνα σε διεθνή ύδατα και θα συνεχίσουμε. Είμαστε άοπλοι”. Στις 18:30 έφθασαν και τα τουρκικά αερωθούμενα, τα οποία, πετώντας χαμηλά, σχημάτισαν έναν προφυλακτικό ιστό γύρω από το “Χόρα”. Ξαφνικά, η τορπιλάκατος γύρισε πίσω. Ο πόλεμος των νεύρων σταμάτησε πριν μετατραπεί σε πολεμική σύρραξη…»

Στις 9 Αυγούστου του 1976 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με δηλώσεις του χαρακτήρισε «προκλητική και αυθαίρετη» τη συμπεριφορά της Τουρκίας. Επικαλέσθηκε τη Σύμβαση της Γενεύης του 1958, εξήγησε ότι η Ελλάδα ουδέποτε υποστήριξε –όπως ισχυριζόταν η Τουρκία– ότι το Αιγαίο ήταν κλειστή θάλασσα και ούτε αρνιόταν ότι στη θάλασσα αυτή η Τουρκία είχε, ως παράκτιος χώρα, ορισμένα δικαιώματα. Υπενθύμισε την πρότασή του για παραπομπή του θέματος της υφαλοκρηπίδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και τη σύναψη συμφώνου μη επιθέσεως. Επικαλούμενος την πίστη της Ελλάδας στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών τόνισε ότι απηύθυνε διαμαρτυρία προς την Τουρκία και ανακοίνωσε:

1) Προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να αποτραπεί ο κίνδυνος διατάραξης της ειρήνης με λήψη προσωρινών μέτρων.

2) Προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης μονομερώς για να προκαλέσει τη νομική και επιστημονική αποσαφήνιση των διαφορών της με την Τουρκία και δι’ αυτής την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

«ΕΤΟΙΜΟΙ ΓΙΑ ΟΛΑ»

Η στρατηγική του Έλληνα πρωθυπουργού συνοψίσθηκε με τη φράση: «Η Ελλάς είναι έτοιμη και για πόλεμο και για ειρήνη».

Το πλοίο ολοκλήρωσε τις επιστημονικές του εργασίες και έφθασε στη Σμύρνη, όπου το πλήρωμα έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από χιλιάδες Τούρκους.

Ο ελληνικός Τύπος σε πολεμικούς τόνους κατήγγειλε τις τουρκικές δραστηριότητες. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και πρόεδρος του κόμματος Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις Γεώργιος Μαύρος ζήτησε το κλείσιμο των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα, ώστε να εξαναγκασθεί η Ουάσινγκτον να συγκρατήσει την Άγκυρα μακριά από το Αιγαίο.

Τα κόμματα της κομμουνιστικής Αριστεράς (ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτερικού) επικέντρωσαν τα βέλη τους στη στάση του «αμερικανικού ιμπεριαλισμού», ο οποίος εξωθούσε, κατά την άποψή τους, το τουρκικό καθεστώς σε τυχοδιωκτικές ενέργειες, θέτοντας σε κίνδυνο τη διεθνή ύφεση και ειρήνη.

Την «αμερικανοτουρκική συμπαιγνία» κατήγγειλε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου. Πρότεινε βύθιση του «Χόρα» μιλώντας σε συγκεντρώσεις στη Δράμα και στην Αλεξανδρούπολη.

ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Μετά την ενημέρωσή του από τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ παρουσίασε μια στρατηγική αντιμετώπισης του «Χόρα», που δεν άφηνε περιθώρια διαλόγου. Με δήλωσή του στις 9 Αυγούστου, ο Α. Παπανδρέου ανέπτυξε ως εξής τη στάση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος:

«Επειδή η Τουρκία εξετέλεσε σεισμικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, η απάντηση θα έπρεπε να είναι, θα πρέπει να είναι, ακριβώς εκείνη που θα ήταν αν οι ένοπλες τουρκικές δυνάμεις παραβίαζαν χερσαίο χώρο. Δεν κάνω καμιά διάκριση ανάμεσα σε χερσαίο και υποθαλάσσιο χώρο. Και η απάντηση είναι, κατ’ ανάγκην, δυναμική, στρατιωτική».

«Η πρόταση για προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας» συνέχισε ο Α. Παπανδρέου «που έγινε, δεν με βρίσκει σύμφωνο. Κάτι τέτοιο θα ήταν μέγα σφάλμα. Γιατί το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν πρόκειται να πάρει θέση πάνω στα δικαιώματα των δυο χωρών στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να απαιτήσει και από τις δυο χώρες τη μη χρήση βίας και την αποφυγή της αναμέτρησης, κάτι που θα εξασφαλίσει στην Τουρκία το αζημίωτο για την παραβίαση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και θα δημιουργήσει τετελεσμένα για το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης».

ΕΠΕΚΤΑΣΗ-ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ-ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ

Αναλυτικότερη παρουσίαση της γενικότερης θέσης του για το Αιγαίο έκανε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ σε συνέντευξη Τύπου στις 12 Αυγούστου:

«Το περιεχόμενο της δυναμικής αντιμετώπισης προσδιορίζεται με την ύπαρξη ορισμένων απαραίτητων προϋποθέσεων, συγκεκριμένα την οριοθέτηση των συνόρων της χώρας μας. Δηλαδή:

α) Επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης σε 12 μίλια.

β) Οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των νησιών του Αιγαίου με βάση τη Σύμβαση της Γενεύης του 1958.

γ) Διακήρυξη του “ενιαίου” και “αδιαιρέτου” χαρακτήρα του νησιωτικού και ηπειρωτικού χώρου της Ελλάδας και της κυριαρχίας μας στον εναέριο χώρου του Αιγαίου.

Τα παραπάνω είναι τα συστατικά στοιχεία που συνθέτουν τη βάση της εδαφικής κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του έθνους και παρέχουν το νομικό έρεισμα για την κλιμάκωση του αγώνα του λαού μας, ενταγμένη σε μια ακέραιη εθνική στρατηγική, καθώς και για την ανάληψη πρωτοβουλίας κινήσεων και δράσης σε επίπεδο πολιτικό και σε επίπεδο αμυντικά στρατιωτικό».

ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΣΗ-ΣΥΛΛΗΨΗ- ΒΥΘΙΣΗ

«Στο συγκεκριμένο γεγονός της έρευνας του “Χόρα” και με την ύπαρξη των παραπάνω προϋποθέσεων για την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής μας ανεξαρτησίας, υπαγορεύεται η δυναμική αντιμετώπιση, που μπορούσε να πάρει τις παρακάτω μορφές:

- Παρεμπόδιση της έρευνας του “Χόρα”.

- Σύλληψη του “Χόρα’.

- Βύθιση του “Χόρα’.

Αυτό σημαίνει πως δεν απεμπολούμε ούτε την εδαφική ακεραιότητα ούτε τα κυριαρχικά δικαιώματα του έθνους μας, ούτε επιτρέπουμε να δημιουργηθεί de facto κατάσταση που εκ των υστέρων θα οδηγήσει ποικιλότροπα και μέσα από πιέσεις στην αμφισβήτηση της νομικής βάσης του εθνικού μας χώρου».

ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ-ΠΟΛΕΜΟΣ-ΕΙΡΗΝΗ

Ο Α. Παπανδρέου εξέτασε τις τρεις, κατά την άποψή του, εναλλακτικές δυνατότητες που είχε η Ελλάδα:

«α) Υποχώρηση, συμβιβασμός και παράδοση εθνικού χώρου στο πλαίσιο “ειρηνικών” διαπραγματεύσεων με την Τουρκία κάτω από αμερικανική και νατοϊκή διαιτησία.

β) Πόλεμο, σαν αποτέλεσμα αποθράσυνσης του αντιπάλου με διαρκείς υποχωρήσεις από μέρους μας – όταν παραπέρα πρόσθετες υποχωρήσεις καταστούν απαράδεκτες.

γ) Ειρήνη με διασφάλιση της εδαφικής μας ακεραιότητας. Κάτι τέτοιο απαιτεί σαφή διακήρυξη των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και σαφή προειδοποίηση πως κάθε παραβίασή της θα οδηγήσει σε δυναμική αντιμετώπιση – σε συνδυασμό με πλήρη ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας και τους λαού μας. Αυτό ακριβώς είναι η θέση του ΠΑΣΟΚ.

Αντίθετα, η κυβέρνηση επέλεξε το α) και οδηγείται στο β)».

Στο ερώτημα αν η δυναμική αντιμετώπιση του πλοίου θα έφερνε πολεμική αναμέτρηση, ο Α. Παπανδρέου αντέταξε το παρακάτω επιχείρημα:

«Η δυναμική αντιμετώπιση του “Χόρα” δεν σημαίνει αναγκαστικά πόλεμο. Απλούστατα ήταν και είναι η μόνη αποφασιστική διέξοδος που απέτρεπε τον πόλεμο και διασφάλιζε την εθνική ακεραιότητα. Και τούτο γιατί δεν άφηνε περιθώριο για την απόκτηση πλεονεκτήματος της Τουρκίας, που μελλοντικά θα αποτελέσει το υπόστρωμα στο ξεδίπλωμα της απροκάλυπτης επιθετικής και επεκτατικής στρατηγικής της».

ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΜΟΣΧΑΣ

«ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ, ΘΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ. ΚΑΙ ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ, ΘΑ ΚΕΡΔΗΘΕΙ…»

Τη στάση της Σοβιετικής Ένωσης σε σχέση με το Αιγαίο ανέλυσε ο Α. Παπανδρέου σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή», στις 24 Αυγούστου του 1976:

«Καθ’ όσον αφορά λοιπόν τη διένεξη του Αιγαίου –όχι το κυπριακό–, η Σοβιετική Ένωση δεν θα ενδιαφερόταν, καταρχήν, αν η Τουρκία αντί της Ελλάδος είχε τη νομή της υφαλοκρηπίδος του Αιγαίου ή αν καταλάμβανε ελληνικές νήσους ή αν έπαιρνε ένα κομμάτι της Θράκης, που μας ανήκει. Αυτό θα σήμαινε απλή ουδετερότητα».

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, αναφερόμενος στην ίδια συνέντευξη, μετά την εκτόνωση της κρίσης του «Χόρα», ζήτησε σύγκληση συμβουλίου των αρχηγών όλων των κομμάτων για διαμόρφωση μιας πολιτικής εθνικής σωτηρίας με λήψη τεσσάρων άμεσων μέτρων σε πρώτο επίπεδο:

«1) Επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης σε 12 μίλια.

2) Δήλωση μη αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.

3) Διακήρυξη ότι ο εναέριος χώρος του Αιγαίου είναι ελληνικός και επιφύλαξη για άσκηση όλων των δικαιωμάτων της Ελλάδας.

4) Ειδοποίηση της Τουρκίας ότι δεν θα ανεχθούμε παραβιάσεις του εθνικού χώρου και ότι οι αντιδράσεις μας, όταν και όπως εμείς κρίνουμε, θα είναι δυναμικές.

Σε δεύτερο επίπεδο:

1) Άμεση εκκίνηση της διαδικασίας για την απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων από την Ελλάδα και άμεση λήψη μέτρων ώστε να μη χρησιμοποιηθούν οι κατασκοπευτικές βάσεις σε βάρος της εθνικής μας άμυνας.

2) Κίνηση της διαδικασίας για την αποχώρηση από το ΝΑΤΟ.

3) Εθνική κινητοποίηση, ενημέρωση, πληροφόρηση κaι εκπαίδευση του λαού.

4) Έλεγχος των τραπεζικών και πολυεθνικών επιχειρήσεων για να αποτραπεί η υπονόμευση της οικονομίας».

Ο Α. Παπανδρέου κατέληξε με τη φράση: «Αν υπάρχει η δυνατότητα να αποφευχθεί ο πόλεμος, θα αποφευχθεί. Και αν δεν υπάρχει, θα κερδηθεί».

Ενώ συνεχιζόταν η ένταση, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε στην Ελλάδα στις 10 Αυγούστου του 1976 επαναλαμβάνοντας τον ισχυρισμό ότι δεν συνιστούσε προκλητική ενέργεια η έρευνα άοπλου και ασυνόδευτου πολιτικού σκάφους εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων, υπενθυμίζοντας ότι στο παρελθόν η Ελλάδα διεξήγαγε παρόμοιες έρευνες στο Αιγαίο. Επιπλέον, στο έγγραφο η Άγκυρα υπογράμμισε την έντονη διαμαρτυρία της γιατί το σκάφος παρενοχλήθηκε και ζήτησε από την Αθήνα να θέσει τέρμα σε αυτές τις δραστηριότητες καθιστώντας την υπεύθυνη για οποιοδήποτε ανεπιθύμητο επεισόδιο.

(Τελικά ο ΟΗΕ ζήτησε… αυτοσυγκράτηση και από τις δύο χώρες. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης απέρριψε το αίτημα Καραμανλή για λήψη προσωρινών μέτρων και επιφυλάχθηκε να εκδώσει απόφαση επικαλούμενο ρήτρα επιφύλαξης της Ελλάδας που κατατέθηκε όταν ιδρύθηκε το δικαστήριο και ξεκαθάρισε ότι η Αθήνα δεν θα αναγνώριζε αποφάσεις του σε θέματα κυριαρχίας. Κάτι που είχαν παραβλέψει τα ξεφτέρια του υπουργείου Εξωτερικών!… Μετά από αυτό το φιάσκο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεσμεύθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του Σουλεϊμάν Ντεμιρές να απόσχουν αμοιβαίως από έρευνες στο Αιγαίο όσο διαρκεί ο διάλογος για την υφαλοκρηπίδα. Διάλογος που συνεχίζεται μέχρι σήμερα χωρίς αποτέλεσμα!).